مبانی نظری و ادبیات تحقیق

۲-۱٫ مقدمه

گزارش سودوزیانی واحد اقتصادی از انواع اطلاعاتی است که حسابداران تهیه می‏ کنند و موردتوجه ویژه استفاده‏کنندگان قرارمی‏گیرد. درخط آخرگزارش سود و زیان، مبلغ سودخالص واحداقتصادی ارائه می‏ شود. این رقم چکیده عملکرد یک واحد اقتصادی را نشان می‏ دهد. استفاده‏کنندگان می ‏توانند برپایه رقم سودی که حسابداران گزارش می‏ کنند چشم اندازی به عملکرد واحد اقتصادی ودورنمای آن درآینده داشته باشند. شواهد وتحقیقات نشان داده که سرمایه‏گذاران نسبت به سوداعلامی واکنش نشان می‌دهند. فرایند اندازه گیری سود ونتیجه آن نقش مهمی دراداره شرکت دارد و معمولاً کاربران صورت های مالی اهمیت زیادی برای آن قائلند. ازآنجاکه محاسبه سودبنگاه اقتصادی متأثرازروش های برآوردی حسابداری است وتهیه ی صورت‌های مالی به عهده مدیریت واحدتجاری است، ممکن است بنابه دلایل مختلف، مدیریت اقدام به مدیریت سودنماید(ولی زاده، ۱۳۸۷).در این فصل از پژوهش تلاش می شود تا ضمن تشریح سود و جایگاه آن در حسابداری، موضوع مدیریت سود، انواع و تئوری مرتبط با آن و روش های و ابزار اعمال آن مورد بحث قرار گیرد. همچنین در این فصل برخی از مطالعات مرتبط با مدیریت سود مورد توجه قرار گرفته و نتایج حاصل از آن ها ارائه می شود.

۲-۲٫ گزارشگری مالی، اهداف و کیفیت آن

فعالان بازارسرمایه جهت تخصیص بهینه منابع مالی خودنیازمند شناخت درست واحدتجاری می‏ باشند، لذاهمواره درجستجوی اطلاعات مرتبط باواحدتجاری هستندتابراساس آن،تصمیم مناسب اتخاذنمایند.گزارشگری مالی یکی ازمنابع اطلاعاتی کسانی است که درمورد مؤسسه‌ تجاری تصمیم‏های اقتصادی می‏ گیرند. افرادی که ازاطلاعات مالی استفاده می‌کنند باید اطلاعات تهیه شده به وسیله گزارشگری مالی رابا اطلاعات مرتبطی که ازسایرمنابع به دست می آورند، ترکیب نمایندتابتوانندتصمیمات مناسبی اتخاذنمایند.هیات تدوین استانداردهای حسابداری هدف صورت‌های مالی رابدین صورت تعریف می نمایند:ارائه اطلاعاتی تلخیص وطبقه بندی شده درباره وضعیت مالی،‌عملکرد مالی وانعطاف پذیری مالی واحدتجاری که برای طیفی گسترده ازاستفاده کنندگان صورت های مالی در اتخاذ تصمیمات اقتصادی، مفید واقع گردد. ‌بر اساس نکات فوق الذکرپرواضح است که یکی ازمنابع اصلی اطلاعاتی افراد،اطلاعات حسابداری است.درمیان انبوه اطلاعاتی که ازطریق گزارش‌های مالی ارائه ودراختیاراستفاده کنندگان قرارمی گیرد، اطلاعات منعکس کننده عملکرد واحد تجاری (سودواجزای آن) ‌از جایگاه خاصی برخوردار است.هدف اولیه ‌از گزارش سود،تامین وارائه اطلاعات مفیدبرای کسانی است که بیشترین علاقه رابه گزارشگری مالی دارند. یکی ازهدفهای اساسی که بااهمیت‏ترین هدف ازدیدگاه استفاده‏کنندگان گزارش‌های مالی محسوب می‏ شود،ایجادتمایزبین سود وسرمایه است.

بدیهی است که سرمایه گذاران خواهان کسب اطلاعات وسیع بوده ومی خواهند سوالات زیادی درباره وضعیت مالی وکیفیت گزارشگری شرکتهاداشته باشند.کیفیت گزارشگری،به معنای میزان مفیدبودن صورت‌های مالی برای سرمایه گذاران، بستانکاران، مدیران ودیگرافراد مرتبط باشرکت است.این موضوع دربحث گزارشگری مالی متفاوت ‌از کارایی اقتصادی است زیراکه آن ها بیانگربهینگی بوده،حال آنکه کیفیت پایین دلالت بربهینگی پایین ندارد وآن ممکن است ازتقاضای پایین یا بهای کیفیت گزارشی،رخ دهد.ازنظر باسو^[۷](۱۹۹۷)به موقع بودن ‌در صورت‌های مالی،یعنی شناسایی زیان های اقتصادی است. لازم به ‌ذکر است که دربحث گزارشگری مالی،سودحسابداری جایگاه خاص خود ر اداراست وبطورعام ازآن به عنوان یک هواسنج برای ارزیابی گزارشگری مالی یادمی شود. زیراتغییردرکمیت ترازنامه،به دنبال صورتحساب سود و زیان رخ می‌دهد.شناسایی به موقع سودوزیان،منجربه تجدیدبه موقع تمامی متغیرهای مالی وبه دنبال آن نسبت‌های مالی می شود. سودبیانگرعملکرد نهایی شرکت ها بوده وبالا بودن میزان آن نشان دهنده عملکردخوب آن ها‌ است. بااین وجودهرشرکتی دارای سیستم حسابداری باحسابهای خاص ‌خود است که منجربه ارائه سودهای مختلفی می‌گردد ‌و تاثیرات زیادی را ازروشها،برآوردهاوسیاستهای مختلف می پذیرد. ‌بنابرین‏ باید بتوان داستان واقعی این ارقام رابرای سرمایه گذاران تشریح نمود.لذا موضوع مدیریت سودکه درادامه موردبحث واقعمی شود،در این راستاقرارداد.(اسماعیلی، ۱۳۸۵)

۲-۳٫سود و مفاهیم مربوط به آن

سود یا درآمد عبارت است از افزایش درحقو صاحبان سرمایه بجزمواردی که به آورده صاحبان سرمایه مربوط می شود(استانداردهای حسابداری ایران، ۱۳۸۷).یکی از مهمترین منابع اطلاعاتی برای ارزیابی عمکرد واحد تجاری سود می‌باشد که شاخص مناسبی برای تصمیمات سرمایه‏گذاران به شمار می‌آید. ضرورت گزارش سود به عنوان یک منبع اولیه برای تصمیم گیری سرمایه گذاران به خوبی قابل استناد بوده و گزارش سود به شیوه های مختلف مانند ارائه مبنایی برای محاسبه مالیات، معیاری برای ارزیابی موفقیت عملکرد شرکت، معیاری برای تعیین میزان سودهای قابل تقسیم، معیاری برای مدیریت یک واحد اقتصادی و سایر موارد به اقتصاد جامعه کمک می‌کند (کردستانی و کشاورز، ۱۳۸۹). سود یکی از مفاهیم حسابداری است که از اقتصاد به عاریه گرفته شده است. اقتصاددانان سود را به عنوان مبلغی از (ثروت واقعی) یک واحد تجاری تعریف می‌کنند که واحد مذبور می‌تواند آن را طی یک دوره مصرف و وضعیت آن در پایان دوره همان باشد که در اول دوره بوده است. این تعریف از سود (تعریف سود اقتصادی) در اندازه گیری سود حسابداری به کار نمی رود زیراکه سود اقتصادی مستلزم اندازه گیری های بسیار ذهنی است و مبتنی بر برداشت عینی از ثروت واقعی نیست، در نتیجه نمی تواند از لحاظ مقاصد حسابداری دارای ویژگی قابلیت اتکای کافی باشد. لیندال^[۸](۱۹۵۴)‌در مورد اندازه گیری سود اقتصادی مؤسسات این فرضیه را ارائه می‌دهد “درصورتی که در یک دوره مالی، سود سهامی پرداخت نشود یا سهام جدیدی انتشار نیابد، سود مؤسسه‌ عبارت است از مجموعه ارزش‌های تنزیل شده درآمدهای آتی در پایان دوره منهای مجموعه ارزش‌های تنزیل شده درآمدهای آتی در اول دوره خواهد بود” اقتصاددانان دیگر نیز با راه حل فوق توافق دارند ولی ‌به این مسئله نیز توجه دارند که، حسابداری ناچار به استفاده از ارقام مستند است. اشکالی که به نظریه فوق وارد است این است که با واقعیت های امور تجاری مطابقت نمی کند، زیرا کلیه تصمیمات مربوط به آینده یک مؤسسه‌ معین نیست زیرا چنانچه قرار باشد کلیه درآمدهای حاصل از یک دارایی در سال‌های آینده به زمان حال تنزیل شود باید فرض گردد که هیچ تصمیم تازه ای ‌در مورد دارایی مورد بحث اتخاذ نشده است و هیچ واقعه پیش‌بینی نشده ای به وقوع نخواهد پیوست (شباهنگ، ۱۳۸۲).