۱-۳٫ اهمیت و ضرورت
آسم نوعی بیماری التهابی مزمن مجاری هوایی است که با تنگی گسترده مجاری هوایی همراه است و با علائم سرفه،ویزینگ و حملههای تنگی نفس مشخص می شود.طبق بررسی های انجام شده ۵ درصد از کل جمعیت جهان مبتلا به آسم بوده،ودرایالات متحده آسم ششمین علت بستری شدن در بیمارستان می‌باشد و همچنین آسم موجب بیش از ۲۷ میلیون بار مراجعه به پزشک و ۶ میلیون روز غیبت از کار در سال در ایالات متحده شده وسالیانه باعث صرف هزینهای به میزان ۱۸ درصدازدرآمدخانواده های مبتلا به آسم گردیده است. مرگ و میر ناشی از آسم ازسال ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۷، ۳۱ درصد افزایش یافته است. (مظلومی و همکاران ۱۳۸۹).
آسم مسئله‌ای مهم در امر بهداشت و سلامت عمومی است.بیش از ۱۵۰ میلیون نفر در جهان، از جمله تعداد قابل توجهی در ایران به این بیماری مبتلا هستند؛ به طوری که این بیماری تحمیل هزینه زیاد، کاهش کارایی و فعالیت مفید و عدم توانایی ادامه زندگی طبیعی بیماران در خانواده‌هایشان را سبب میشوند.
شواهد گسترش یافتهای اشاره می کند که همبودی بیماری آسم و مشکلات سلامت روانی ممکن است بر عملکردهای روزمره و به کارگیری خدمات مراقبت از سلامت روان تأثیر معناداری بگذارد. به عنوان مثال یک مطالعه صورت گرفته توسط فلدمن دریافته است که بیماران مبتلا به آسم با حداقل یک بیماری روانی در مقایسه با بیماران مبتلا به آسم بدون بیماری روانی سطح بالای معناداری از علائم آسم،تخریب عملکردهای روزمره و به کارگیری داروها و درمان برای آسم را در گزارش کرده اند.
جامعه ما ممکن است هزینه زیادی برای آسم کنترل نشده بپردازد.افراد و خانواده ها ممکن است مخارج غیر ضروری و زیادی همراه با وقت و انرژی برای مراقبت‌های اورژانس و یا بستری بیماران صرف کنند.زمانی که افراد مبتلا، بیماری‌شان را کنترل کنند تمام جامعه از کاهش این هزینه و افزایش کارایی سود می‌برند.تقریباً پنج درصد از تمام مردم جهان به آسم مبتلا هستند و اگر جامعه‌ای در حال توسعه شهری است، این نسبت ممکن است بیشتر هم باشد.
با تأکید بر این نکته که عوامل روانشناختی و هیجانی از جمله اضطراب،افسردگی و استرس به عنوان عوامل محرک بیماری آسم در نظر گرفته میشوند بنابرین شناسایی منابع استرس زا که باعث تشدید و کنترل ناپذیری علائم بیماری آسم می شود ضرورت دارد.
۱-۴٫ اهداف پژوهش
۱-۴-۱٫ اهداف کلی
تعیین نقش میزان استرس ادراک شده و جایگاه کنترل و خودکارآمدی در تبیین کنترل پذیری علائم بیماری آسم.
۱-۴-۲٫ اهداف اختصاصی
۱) تعیین ارتباط میزان استرس ادراک شده با کنترلپذیری علائم آسم.
۲) تعیین رابطه کانون کنترل سلامت با کنترلپذیری علائم آسم.
۳) تعیین ارتباط خودکارآمدی با کنترلپذیری علائم آسم.
۱-۴-۳٫ اهداف کاربردی
با توجه به اینکه اخیراًً استفاده از روشهای مدیریت استرس به شیوه های شناختی رفتاری برای کاهش برخی مشکلات جسمی و روانی ناشی از بیماریهای جسمی کاربرد مؤثر داشته است می‌توان امیدوار بود با آموزش مدیریت استرس به بیماران در جهت افزایش آگاهی در ارتباط با منابع استرس زا در زندگی یاری کنیم و در نهایت در افزایش کنترل علائم بیماری آسم و بهبود سلامت عمومی مبتلایان گامی برداریم.
با توجه به مطالعات صورت گرفته در زمینه جایگاه کنترل می‌توان درصدد ایجاد پروتکلهای درمانی به منظور افزایش جایگاه کنترل درونی بیماران مبتلا به آسم و در نتیجه افزایش کنترلپذیری علائم آسم برآمد.
با توجه به اینکه خودکارآمدی پایین با کارکرد ضعیف ریوی مرتبط است ارتقای رفتارهای خودمراقبتی و خودکارآمدی امری حیاتی در مدیریت موفق کنترل علائم آسم نشان داده شده است. بنابرین می‌توان با آموزش خودمدیریتی توأم با خودکنترلی در پیشرفت پیامدهای کلینیکی بیماران آسمی مؤثر واقع شد.
۱-۵٫ سوالات و فرضیه های پژوهش
۱-۵-۱٫ سوالات پژوهش
هریک از متغیرهای استرس ادراک شده،جایگاه کنترل درونی و بیرونی و خودکارآمدی آسم چه سهمی در پیش بینی کنترل علائم آسم دارند؟
۱-۵-۲٫ فرضیه های پژوهش
۱)با افزایش استرس ادراک شده کنترل علائم آسم کاهش مییابد.
۲)با افزایش میزان کنترل درونی کنترل علائم آسم افزایش مییابد.
۳)با افزایش میزان کنترل بیرونی کنترل علائم آسم کاهش مییابد.
۴)با افزایش خودکارآمدی کنترل علائم آسم افزایش مییابد.
۱-۶٫ متغیرهای پژوهش
۱-۶-۱٫ متغیرهای پیش بین
۱) استرس ادراک شده.
۲) کانون کنترل سلامت.
۳) خودکارآمدی.
۱-۶-۲٫ متغیرهای ملاک
میزان کنترل علائم آسم.
۱-۷٫ تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
۱-۷-۱٫ تعاریف مفهومی
استرس ادراک شده:استرس ادراک شده حالت یا فرآیندی روانشناختی است که طی آن فرد بهزیستی جسمی و روانشناختی خود را تهدید آمیز برداشت می کند. در واقع ایجاد استرس بستگی به چگونگی برداشت و درک فرد از موقعیتها و حوادث دارد،ممکن است یک موقعیت برای فردی بیخطر و برای فرد دیگر به صورت یک تهدید درک شود(کلارک[۱] ۲۰۱۰).
کانون کنترل سلامت:تئوری جایگاه مهار (مکان یا محور یا کانون کنترل) سلامت معیار یا میزانی از عقاید شخصی است که سلامت افراد را به وسیله عوامل و علل درونی یا بیرونی کنترل می کند. که عوامل بیرونی شامل دو مؤلفه افراد مؤثر و شانس است.
منبع کنترل سلامت درونی: شامل درجه اعتقاد فرد به این امر است که عوامل داخلی و رفتارهایش مسئول بیماری و سلامت اوست.
منبع کنترل سلامت بیرونی مربوط به افراد مؤثر شامل درجه اعتقاد فرد به این امر است که سلامت او به وسیله افراد دیگر تعیین می شود.
منبع کنترل سلامت بیرونی مربوط به شانس شامل درجه اعتقاد فرد به این امر است که سلامت او وابسته به شانس،بخت و اقبال و سرنوشت اوست (مهدی مشکی و همکاران،۱۳۸۵).
خود کارآمدی:خودکارآمدی به معنای توانایی ادراک شده فرد در انطباق با موقعیتهای مشخص است و به قضاوت افراد درباره توانایی آنها در انجام دادن یک کار یا انطباق با یک موقعیت خاص مربوط است. خودکارآمدی به احساس عزت نفس،ارزش خود،احساس کفایت و کارایی در برخورد با زندگی اطلاق می شود (بندورا ۱۹۹۷).
کنترل آسم: کنترل آسم باید شامل کنترل آشکارسازیهای بالینی و کنترل خطرات آینده قابل پیش بینی برای بیماران مانند حالت تشدید یافته، کاهش عملکرد ریوی سریع و عوارض جانبی درمان باشد. در کل دستیابی به کنترل بالینی خوب بیماری آسم ما را به سمت کاهش خطر تشدید آن هدایت می کند (اریک بتمن و همکاران ۲۰۱۱).
۱-۷-۲٫ تعاریف عملیاتی
۱) استرس ادراک شده: منظور از استرس ادراک شده نمرهای است که فرد در مقیاس استرس ادراک شده [۲]PSS به دست می‌آورد.
