انواع مراکز آموزشی
دانش‌آموزان استثنایی به صورت‌های مختلف زیر جایگزین می‌شوند که نشان دهنده ی نیازها و توانمندی‌های گوناگون این کودکان و دیدگاه های مختلف درخصوص آموزش آن ها است.
۱- مدارس عادی
۲- کلاس های آموزش مرجع درمدارس عادی
۳- کلاس های ویژه درمدارس عادی
۴- کلاس های ویژه در مدارس خاص
۵-مدارس روزانه و شبانه‌روزی خصوصی و دولتی
۶- کلاس های ویژه مراکز درمانی وبیمارستانی و مراکز اختلالات یادگیری
۷-کلاس های آموزش سیاردرخانه و مراکز بهزیستی
ملاحظات آموزشی
به طور کلی یک روش آموزشی خاص برای همه کودکان با ناتوانی های مختلف مناسب نیست.از این رو فرایندآموزش خاص، به شکل مطلوب، درگیر طراحی وبازبینی منظم روش های معلمان ،مواد وتجهیزات انطباقی و سایر مدا خلات طراحی شده برای کمک به یادگیری وتامین نیازهای ویژه است. مواد آموزشی مناسب سن، به اندازه تجربیات موفق و تحریک دانش‌آموز مهم هستند. به جای تأکید روی محدودیت‌های کودک ، باید روی آنچه دانش‌آموز در یک موقعیت معین می‌تواند انجام دهد تأکید شود، باید از پافشاری در مورد راهبردهای آموزشی ناموفق ، خودداری شود،تجربیات عملی در محیط‌های طبیعی مبتنی بر تجربیات زندگی روزانه مهم هستند. بیش یادگیری (تمرین و اصلاح مهارت بعد از اینکه ظاهراًً مهارت کسب شده است) اهمیت دارد و ممکن است تکرار زیاد ضروری باشد.
خدمات آموزشی ویژه
خدمات آموزشی ویژه دانش آموزان استثنایی شامل موارد زیر است:
۱-مهارت های جبرانی یا تحصیلی عملی
۲-تحرک و جهت یابی
۳-مهارت های تعامل اجتماعی
۴-مهارت های زندگی مستقل
۵-مهارت های اوقات فراغت ـ تفریح
۶-آموزش شغلی
۷-استفاده از فن آوری کمکی
۸-مهارت های کارایی حسی
مهارت های جبرانی مهارت هایی هستند که امکان برابری فرصت ها را فراهم می‌کنند، برای مثال شامل بریل،مهارت های دست نویسی، تجربیات یادگیری مانند رشد مفاهیم، درک فضایی، مهارت های سازمان‌دهی و مطالعه، مهارت های سخن گفتن و گوش دادن و انطباق‌های ضروری برای دستیابی به تمام سطوح موجود در برنامه اصلی است.
برنامه توان بخشی
این برنامه ها به دو نوع تقسیم می‌شود :
۱- برنامه های کودک محور
این برنامه ها با برنامه های تحریک آموزش کودک شروع می‌شود و به مرور خدمات توان بخشی ودرمانی، مراقبت‌های بهداشتی، فیزیوتراپی، کاردرمانی، زبان و گفتار درمانی به آن اضافه می‌شود.
۲- برنامه های خانواده محور
برنامه های خانواده محور شامل آموزش خانواده و مشاوره با والدین است (میرخان،۱۳۹۲).
کودکان و دانش آموزان معلول جسمی ـ حرکتی
ناتوانی های جسمانی می‌توانند بر توانایی حرکت فرد، استفاده کارآمد از دست ها و پاها ، بلعیدن غذا و تنفس اثر بگذارد. همچنین این نوع ناتوانی ها می‌توانند بر شناخت ، گفتار ، زبان ، بینایی، شنوایی و کنترل روده تاثیر گذارد. بنابرین هـرقـدر اطلاعـات ما به عنوان معلم، والدین و برنامه ریزان در خصوص معلولین جسمی ـ حرکتی بیشتر باشد، توانایی بیشتری برای بهره گیری از خدمات پزشـکی، آمـوزشی و اجـتماعی خواهیم داشـت.
انواع معلولیت جسمی ـ حرکتی
نوآموز و دانش آموز معلول جسمی ـ حرکتی خفیف تا متوسط: به فردی اطلاق می‌شود که علی¬رغم معلولیت جسمانی در اندام‌های فوقانی، تحتانی یا هر دو، دارای هوشبهر مرزی و بالاتر باشد، به طوری که با بهره گرفتن از تسهیلات، ابزارها و تجهیزات ویژه، می‌تواند از امکانات آموزشی و پرورشی بهره مند شود.
نوآموز و دانش آموز معلول جسمی ـ حرکتی شدید و عمیق : به فردی اطلاق می‌شود که علی¬رغم داشتن هوشبهر مرزی و بالاتر، به علت آسیب¬دیدگی شدید در اندام‌های فوقانی، تحتانی یا هر دو قادر به انجام امور شخصی نباشد، به طوری که با ایجاد تسهیلات، انطباق و تعدیل روش‌های آموزشی و پرورشی، ابزارها و تجهیزات ویژه، می‌تواند از امکانات آموزشی و پرورشی بهره مند شود.
ناتوانی های جسمانی می‌تواند به شکل فلج مغزی ، شکاف ستون فقرات ، آسیب های نخاعی و پلاسیدگی عضلانی دیده شود، فلج مغزی شایع ترین نوع آسیب در این دانش آموزان می‌باشد.
فـلـج مغـزی یک اصـطلاح عــام اسـت که بــرای نـامـیدن مـجـمـوعـه ای ازناهنجاری های گوناگون که بر توانایی حرکت، حفظ وضعیت و تعادل کودک تاثیر می‌گذارد، به کار می رود. یکی از عوامل ایجاد کننده فلج مغزی، ضربه مغزی است. ضـربه مـغزی توانـایی مغز را برای کنترل عضلات تحت تاثیر قرار می‌دهد به طوری که ناهنجاری های حرکتی را باعث می شود. این ضربه بر اساس محل و شدت خود می‌تواند آسیب های دیگری مانند تشنج، اختلال تکلم، اختلال یادگیری و کمبود شنیداری و دیداری را در کودک پدید آورد.
شیوع
معلولین جسمی ـ حرکتی از لحاظ فراوانی یکی از کوچک ترین و در عین حال متفاوت ترین گروه ها در میان کودکان استثنایی هستند. در بین معلولین جسمی ـ حرکتی شیوع فلج مغزی در حدود ۴ تا ۵ در ۲ هزار تولد زنده است. این ارقام با توجه به متغیرهای گوناگون متفاوت است. برای مثال برخی کودکان با شکل های شدیدی از فلج مغزی به دنیا می‌آیند و نمی توانند ادامه بدهند و شیوع تولدهای زنده این کودکان را که می میرند در بر نمی گیرد . برخی از این کودکان نیز ممکن است چند ماه یا چند سال بعد از تولد تشخیص داده شوند.
سبب شناشی
تصادفات، حوادث، مسمومیت ها، بیماری های مزمن و عوارض ناشی از آن ها، عوامل ژنتیکی، سوء تغذیه مادر، سن بالای مادر ، دارو ، اشعه ، استعمال دخانیات و… می‌توانند سبب بروز نوعی نارسایی حرکتی در فرد شوند . فلج مغزی نیز علل گوناگونی دارد ، هر عاملی که بتواند بر مغز اثر بگذارد می‌تواند موجب فلج مغزی شود . عوامل گوناگونی همچون بیماری های حاد ، کمبود اکسیژن مغز ، تولد زود رس ، عفونت مادری ، ضربه حین تولد ، ناسازگاری خون ، عفونت جنین و عفونت پس از تولد همگی می‌تواند موجب این اختلال عصب شناختی ـ حرکتی شود.
طبقه بندی
معلولین جسمی ـ حرکتی در کشورهای مختلف به روش های گوناگونی طبقه بندی می‌شوند. در این میان، طبقه بندی فلج مغزی از ثبات بیشتری برخوردار است. دو روش برای طبقه بنـدی فلج مغزی وجود دارد: یکی از روش ها به نوع ناتوانی حرکتی توجه دارد و دیگری تعداد اعضای بدن را که دچار ناتوانی حرکتی شده اند، مورد بررسی قرار می‌دهد.
الف ـ طبقه بندی نوع اول (قوام عضلات)
۱- اسپاستیک[۲]
۲- آتتوید[۳]
۳- آتاکسی[۴]
۴- مختلط[۵]
