البته، منشا این اختلالات متفاوت است و هر کدام به صور گوناگونی به نمایش در می‌آیند در برخی موارد با مشکلات جسمانی اشتباه گرفته می‌شوند. در نتیجه کمک مناسب برای سالمندان صورت نمی گیرد. ریچمن (۱۹۵۹) اظهار داشته است که احساس تنهایی تجربه عاطفی دردناک، ترس آور، عام و خطیری است که پیامدهای آسیب شناختی گسترده ای دارد. همچنین پپلاو (۱۹۸۲) عنوان می‌کند که احساس تنهایی شخصی، یک احساس وحشت بیان نشده، نومیدی یا احساس بیقراری افراطی است. این احساسات تسریع کننده اعمال خودکاری است که اشخاصی دیگر را وادار می‌کند تا در تماس با فرد تنها قرار بگیرند. بدین ترتیب، ممکن است نوعی از تماس اجتماعی که فرد نیاز دارد فراهم شود. ساکنان خانه سالمندان ریسک بیشتری برای احساسات منفی از جمله: اضطراب، افسردگی، غم واندوه و… دارند. در این مکان‌ها، احساسات منفی می‌تواند به طور مقطعی به علت بیماری‌های مزمن و مشاهده ناتوانی ساکنان دیگر و همینطور بالا بودن مرگ به وجود آید (کابورال، اوانگلیستا و وتسل[۲]، ۲۰۱۲) که منجر به درد و رنج بیشتری در سالمندان می‌گردد. با این وجود، هیچ تلاش جدی از سوی آن ها جهت تغییر صورت نمی گیرد. سوالی که اینجا مطرح می شود این است که آیا راهی برای کاستن اضطراب وافسردگی و آموختن روش مقابله با آن ها در این قشر جامعه وجود دارد؟ با برنامه ریزی مناسب سالمندان می‌توانند از دوران سالخوردگی شاد و مولد لذت برده و به عنوان یک جز» یکپارچه با جامعه تلقی شوند.از جمله این برنامه ریزیها می توان به انواع روان درمانی اشاره کرد. امید درمانی نیز یکی از این روش ها می‌باشد. در واقع امید درمانی در پاسخ به درخواست متخصصان بالینی و با کاربرد منظم اصول نظریه امید در بافت درمانی ایجاد شد.( اسنایدر، ۲۰۰۲) امید داشتن و خوش بینی نسبت به اینده می‌تواند بر موقعیت های ایجاد کننده چالش و فشار روانی، تاثیر گذارد (کوهن، فردریکسن، براون، میکلز و کانوی[۳]، ۲۰۰۹).
آیروینگ و همکاران (۱۹۹۸) در تحقیق خود نشان داده‌اند که آموزش امید می‌تواند منافع روان شناختی مختلقی برای افراد داشته باشد و همچنین مؤلفه شادی را در آن ها افزایش دهد. با توجه به آسیب پذیر بودن سالمندان نسبت به اختلالات خلقی و عوارضی که این اختلالات در پی خواهد داشت، هر گونه تلاشی برای رفع این اختلالات و کمک به سالمندان برای کاهش اضطراب و افسردگی مفید خواهد بود، با نظر به این که رویکرد مثبت نگری در بهزیستی و شادکامی انسان مؤثر است، لذا این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا امید درمانی به عنوان یک رویکرد برگرفته از درمان راه حل مدار و درمان شناختی می‌تواند در کاهش اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی سالمندان تاثیر داشته باشد؟
۱-۳- اهمیت و ضرورت مطالعه
یکی از وقایع اجتناب پذیری که در زندگی آدمی رخ می‌دهد پدیده ی سالمندی است و از مهمترین مسائل جامعه چگونگی برخورد با این پدیده است. در همه ی جوامع بشری سالمندان تعداد قابل توجهی از جمعیت را شامل می‌شوند. لذا هر اقدامی در جهت بهینه کردن شرایط زندگی آن ها می‌تواند مشکلات اجتماعی را کاهش داده و در کنار آن مشکلات خانواده نیز کاهش یابد. اغلب مشکلاتی که سالمندان با آن روبه رو هستند مشکلات جسمی و ناتوانایی های حرکتی و مشکلات روحی و روانی است از جمله مسائل روحی که سالمندان با آن مواجه می‌شوند ناامیدی و افسردگی است، روان شناسان گام های بسیاری در جهت بهبود این علائم رداشته اند ولی پس از ظهور جنبش روان شناسی مثبت، نظریه پردازان و محققان به جای توجه صرفبه تجارب یا ادراک های منفی به بررسی ساز ه هایی چون خودکنترلی، معنویت ، شادی ، خوش بینی و امید پرداختند (اشنایدر و مک کالوف،۲۰۰۰). آثار مثبت این ساز ه ها بر سلامت جسمانی و روانی در تحقیقات مختلف تأیید شده است. تحقیقات انجام شده نشان داده‌اند که امید با عاطفه مثبت (اشنایدر و همکاران ،۱۹۶۶) و احساس خود ارزشمندی (اشنایدر و همکاران،۱۹۹۷) همبستگی بالایی دارند و همچنین به طور منفی با افسردگی (اشنایدر و همکاران،۱۹۹۷) در ارتباط است.
امروزه سالمندی به عنوان یک پدیده مهم جهانی بوده که این امر به دلیل افزایش جمعیت سالمندان جهان می‌باشد، به گونه ای که طبق آمار سازمان بهداشت جهانی (WHO) تعداد سالمندان در کشورهای آسیای جنوب غربی(از جمله ایران) در سال ۲۰۰۰ حدود ۷ درصد کل جمعیت بوده و این رقم تا سال ۲۰۳۰ به ۱۵ درصد خواهد رسید. همچنین افسردگی به عنوان یکی از شایعترین بیماری های دوران سالمندی و یکی از شایعترین اختلالات روانی و معضل عمومی زندگی بشر است. در ایران افسردگی ۳۵ الی ۴۵ درصد از بیماری های روانی را به خود اختصاص می‌دهد که متأسفانه این رقم روز بروز سیر صعودی می‌یابد. در سال ۲۰۰۰ افسردگی چهارمین رتبه را از نظر بیماری ها به خود اختصاص داده و پیش‌بینی می شود که تا سال ۲۰۲۰ به رتبه دوم و در سال ۲۰۳۰ به رتبه اول در تمامی سنین و دومی در کشورهای با درآمد بالا صعود کند. افسردگی یکی از شایعترین اختلالات روانپزشکی سالمندان و از شایعترین عوامل خطر خودکشی در سالمندان است که نزدیک ۳۴ درصد خودکشی های موفق را شامل می شود (خدابخشی کولایی، حیدری و فلسفی نژاد، ۱۳۹۴).
با توجه به اهمیت مطالب ذکر شده و توجه به این نکته که، سلامت سالمندان موضوع مهمی برای اقشار مهم جامعه به شمار می رود و لذا اگر بتوانیم از طریق پژوهش های مختلف به بررسی ها و راهکارها و نتایجی دست یابیم که بتوانند میزان سلامت سالمندان را ارتقاء بخشند می‌توانیم در این مهم قدم برداریم. بنابرین درصدد برآمدیم به بررسی اثربخشی امید درمانی بر کاهش اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی سالمندان بپردازیم.
۱-۴- اهداف تحقیق
۱-۴-۱- هدف کلی
تعیین اثربخشی امید درمانی بر کاهش افسردگی، اضطراب و احساس تنهایی سالمندان در مراکز نگهداری می‌باشد.
۱-۴-۲- هدف جزئی
۱- تعیین اثربخشی امید درمانی بر کاهش افسردگی سالمندان در مراکز نگهداری
۲- تعیین اثربخشی امید درمانی بر کاهش اضطراب سالمندان در مراکز نگهداری
۳- تعیین اثر بخشی امید درمانی بر کاهش احساس تنهایی سالمندان در مراکز نگهداری
۱-۵- فرضیه های تحقیق
۱-امید درمانی موجب کاهش افسردگی سالمندان در مراکز نگهداری می شود.
۲-امید درمانی موجب کاهش اضطراب سالمندان در مراکز نگهداری می شود.
۳- امید درمانی موجب کاهش احساس تنهایی سالمندان در مراکز نگهداری می شود.
۱-۵- فرایند اجرایی تحقیق
فرایند اجرایی تحقیق در ۹ مرحله می‌باشد.
۱-۶- تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش
