تدوین قانون و مقررات کلاس :تدوین قوانین کلاسی و تشریح آن برای دانش آموزان و آگاهی دادن به آن ها باعث ایجاد نگرش میگردد و در نهایت موجب عملکرد مثبت فردی و گروهی می شود . لذا معلمان باید در تدوین مقررات کلاس به خصوص در روزهای اول دقت کافی داشته باشند.
- محیط کلاس درس :
محیط کلاس آکنده از معنایی، روابط و پیام هاست . ارتباط فرایندی پویا و در جریان است که بر دانش و آگاهیهای قبلی طرفین مبتنی است . مهمترین کانال‌های ارتباط ، کلامی و غیر کلامی است که از چهار عنصر اصلی ارتباط فرستنده ، پیام ، کانال و گیرنده تشکیل شده است . اکثر تعاملات با دیگران مستلزم استفاده از زبان است و هیچ یک از دیگر نظامهای ارتباطی ویژگی‌های زبان را ندارد. اولین گامل درهررویارویی اجتماعی ویکی ازمهمترین استفادههای زبان در تعامل خطاب کردن طرف مقابل می‌باشد. همچنین نحوه استفاده ما از شکـلهای زبانی ازقبیل ضمـایر شخصی وشکلهای خطاب دریک محـاورهی متـأثر ازعرفهـای فرهنگی میباشند(وارگ ، ۱۹۹۹).
معلم در نقش رهبرکلاس درس مسئول هدایت وتدوین برنامه هایی برای یکسال تحصیلی است که مطمئن شود که دانش آموزان ملاکها و معیارهای ناحیه یا منطقه آموزش و پرورش و اهداف تدوین شده در رابطه با بهبود مدرسه را درک و درصدد تحقق آن ها هستند. رهبری معلم در کلاس درس با مؤلفه هایی چون الگوسازی ، نفوذ بر زیردستان، آموزش غیر مستقیم، تقویت عزت نفس ، روابط باز و منطقی ، مربیگری و پرورش دادن ، کمک به دانش آموزان القای موفقیت و امید دادن مشخص می شود(فضلی خانی، ۱۳۸۲) .
-
- مؤلفه های مدیریت کلاس داری :
یکی از عواملی که امروزه معلمان ، مدیران و سیاست گذاران آموزش و پرورش به عنوان موضوعی مهم و اساسی بدان توجه دارند ، عامل مدیریت کلاس است که از دیر باز به عنوان پیچیده ترین موضوع در بهبود کیفیت آموزش شناخته شده است. تشکیل و ادارهی کلاس با ۳۵ نفر دانش آموز از وقت گیرترین فعالیت‌های حرفه ی معلمی تلقی می شود . هنگامی که بیشتر وقت کلاس صرف مشکلات انضباطی شود ، به طور عملی زمان کمتری برای تدریس و یادگیری دروس باقی می ماند.بدین جهت گروه یاددهی و یادگیری در نظر دارد این مبحث را طی چندین بروشور ارائه نماید ، با امید به این که گامی مؤثر در بهبود کیفیت امر یاددهی و یادگیری برداشته شود.
۲-۷-۱- مفهوم مدیریت کلاس : مجسم کنید معلمی به کلاس وارد می شود و از دانش آموزان می پرسد جلسه ی قبل تا چه صفحه ای یا موضوعی تدریس صورت گرفت و دانش آموزان پاسخ دهند فلان صفحه، معلم به کنار تابلو می رود و مشغول تدریس می شود. در این صورت معلم هدف مند نیست زیرا طرح و برنامه ی مشخصی ندارد . حال این پرسش مطرح است که معلم به عنوان یک عنصر هوشمند کلاس درس ، اگر فراگیرنده ، رسانه ، وسایل آموزشی ، محتوا ، روش‌ها و … در اختیارش قرار گیرند چگونه می‌تواند به صورت هدف مند برنامه ریزی کند؟ زیرا رمز موفقیت در اداره ی کلاس به برنامه ریزی قبلی ارتباط دارد . برای معلم تنها طرح درس کفایت نمی کند او در کار خود باید به پیشگیری از رویدادهایی بیاندیشد و قبل از ورود به کلاس به بهترین وجه برنامه ریزی نماید تا درامر رسیدگی به تکالیف سرگردان نباشد(براون، مترجم، ۱۳۸۲).
اگر به تعریف مدیریت کلاس که عبارت از تهیه ، تدارک و اتخاذ شیوه های لازم برای ایجاد و حفظ محیطی که آموختن و آموزش نتواند در آن اتفاق بیافتد ، بیندیشیم درمی یابیم مدیریت کلاس مفهومی وسیعتر از نظم و انضباط دارد که صرفاً ساکت نگه داشتن دانش آموزان در پشت نیمکت‌ها را به ذهن می‌آورد و البته ساکت نگه داشتن دانش آموزان در کلاس هیچ ایرادی ندارد ، اما نباید هدف اصلی معلم در کلاس تلقی شود (رگ، مترجم، ۱۳۸۲).معلمانی در امر مدیریت کلاس موفق هستند که نظم و انضباط را در جایگاه مناسب آن در کل صحنهی آموزش قرار می‌دهند.
مدیریت کلاس همچنین مستلزم آن است که با ایجاد محیط یادگیری مناسب به دانش آموزان یاد بدهیم چگونه رفتارخود را در کلاس اداره کنند . در این راستا کلاس دارای مفهومی وسیعتر از نظم و انضباط مییابد و هدف‌های آموزشی معلم را نیز در بر می‌گیرد . با اجرای طرح ها و برنامه های مدیریت کلاس ، معلم نه تنها امیدوار است که میدان یادگیری دانش آموزان افزایش یابد بلکه به آنان کمک می‌کند که متوجه رفتار خود باشند و آن را اصلاح نمایند (سیف، ۱۳۸۷)
۲-۷-۲- مدیریت کلاس و ویژگی‌های معلم : ویژگی‌های معلم در مدیریت کلاس نقش مهمی دارد . معلم به عنوان فردی رشد یافته باید از توانایی جسمی ـ عقلی ، روانی ـ عاطفی و اجتماعی برخوردار باشد . منظور از توانایی جسمی ـ عقلی آن است که یاددهنده ، سالم و بانشاط برای کار مهمی که قرار است انجام دهد آمادگی لازم را به خوبی کسب کرده باشد . زیرا معلمی حرفه ای است که انرژی و توان زیادی را می طلبد.
یکی دیگر از توانایی‌های معلمان که از رشد آنان و تجربه های پیشین زندگی شان ناشی می شود – توانایی عاطفی ـ روانی است . توانایی روانی در واقع میزان رفتارهای متناسب با سن و موقعیتی باشد که در آن قرارگرفته است. از نظر روانی معلم فردی بالغ به حساب می آید و رفتارهای او ممکن است الگوی فراگیران قرار گیرند . او به درجه ای از رشد روانی رسیده که می تواند خشم ، هیجان و یأس خود را در مقابل دانش آموزان به گونه ای بروز دهد که حاصل این کنش و واکنش سبب رشد آنان به سوی تعالی باشد . سرانجام نوع سوم توانایی معلم که برخاسته از رشد همه جانبهی اوست ، رشد اجتماعی می‌باشد. انسان به عنوان موجودی که در اجتماع زندگی می کند ، دارای ارزشهایی است ، این ارزش‌ها متأثر از فـرهنگ جـامعه است و انتظار میرود که معلم نمایندهی فرهنگ جامعه خود باشد . مدرسه و کلاس درس نیز هر یک جامعه ای کوچک است که تحت تأثیر نفوذ فرهنگ جامعه قرار دارد و معلم باید به عنوان الگوی این ارزش‌های اجتماعی ، درستی و نادرستی ، همخوانی و ناهمخوانی آن ها به تبادل نظر بپردازد . در این صورت چند حالت پیش می‌آید . نخست ارزش هایی وجود دارند که در جامعه هنوز مورد احترام اند و به کار می‌آیند . دوم ارزشهایی که دیگر اهمیت خـود را از دست داده و تبدیل به نوعی سنت شده اند و نسل جدید آن ها را کم کم پشت سر می گذارد (براون، مترجم، ۱۳۸۲).
از جمله ی این ها می توان به اعتقاد داشتن به نحس بودن عددسیزده اشاره کرد . سوم این که جامعه ارزشهایی را بپذیرد که در گذشته وجود نداشته اند . مانند فرهنگ ترافیک یا آمد و شد در خیابان.پس معلم باید بداند که محور همه فعالیت‌های جامعه در مدرسه و نقطه عطف آن کلاس درس است و تحقق هر تحولی در جامعه مرهون همه جریان های آموزشی ـ پرورشی می‌باشد که در مرکز آن نقش معلم به عنوان عنصر هوشمند یک سیستم مهم یعنی کلاس درس حیاتی است.
۲-۷-۳-اهداف مدیریت کلاس: هدف‌های عمدهی مدیریت کلاس شامل موارد زیر است:
الف) برنامه ریزی درسی بر پایه ی آمیزه ای از تنوع و هدف .
ب) ارائه ی دستورالعمل های شفاف به دانش آموزان در مورد فعالیت‌های درسی .
ج) هدایت و نظارت بر یادگیری و فعالیت های دانش آموزان .
د) به کارگیری ابزارهای آموزشی و منابع یادگیری و تدریس .
ه) حرکت منطقی از یک مرحله ی تدریس به مرحله دیگر .
و) زمان بندی فعالیت های کلاس و ایجاد توازن در آن ها .
ز) شروع و خاتمه هدفمند درس .
