الف – قبل از حرکت دادن جسد از محل خود، عکس برداری، اندازه گیری و جستجوی آثار انگشت وسایر اقدامات لازم با دقت به عمل آید. زیرا به محض اینکه جسد از محل خود حرکت داده شود اعاده جسد به حالت اولیه غیر ممکن است.
ب- قبل از اینکه بررسی های لازم را بر روی اجساد انجام نشده است نمی بایست جسد را منتقل نمود زیرا این امر سبب تضییع کلیه آثار باقیمانده براثر قتل ، خودکشی، مرگ طبیعی بر روی جسد میگردد.
ج- قبل از هر گونه اقدامات تحقیقی ومعاینات پزشکی بر روی جسد به نحوی که نیاز ی به جسد باشد نباید دستور تدفین داد.
۳-۱-۳) ترسیم صحنه وعلت آن:
اقدامات بعدی مأمور پی جویی قتل ترسیم طرح صحنه قتل روی کاغذ است برای این عمل ابتدا باید طرح اتاق را روی کاغذ رسم جای درها وپنجره ها وجای بخاری وسایر اشیاء ثابت را معین کرده سپس اثاثیه اتاق را از قبیل مبلمان و اشیاء بزرگ وبالاخره جنازه وموقعیت آن را نسبت به اشیاء مذبور رسم نمود.با متر اندازه فواصل واندازه های اتاق و اشیاء را اندازه گرفت وفاصله قسمت های مختلف جنازه را نسبت به در ودیوار وپنجره معین و در طرح ترسیم نماید.
علت از ترسیم صحنه ها آن است که در عکس برداری در مورد فواصل وتناسب اشاره واندازه گاهی اشتباه حاصل میگردد وصحنه به نوع دیگری جلوه گر می شود که با ترسیم صحنه می شود از این اشتباهات جلوگیری نمود( خلعتبری، ۱۳۸۸،ص۲۸-۳۰).
۲-۳) وظیفه ماهوی:
به تجربه تأیید و احراز شده است صحنه های قتل زبان گویای جنایت به کارآگاهان بوده وآنان را از ماهیت ونحوه وقوع جنایت ورازهای موجود فی مابین قاتل ومقتول آگاه می‌سازد، به همین دلیل برای جرم یابی معاینه از صحنه اولیه قبل از به هم خوردگی اشیاء وجسد امری اجتناب ناپذیر است. الزام معاینه از صحنه های قتل منتهی به شناخت موارد ذیل می شود:
-
- روابط معنا دار بین اشیاء حکایت از رابطه قاتل ومقتول است وکارآگاه پی خواهد برد قاتل با مقتول مسبوق به روابط آشنایی بوده اند یا خیر. برای مثال بازپرس در منزل مقتول مجردی حاضر شود وسه استکان بر روی میز مشاهده نماید حکایت از این امر دارد که مقتول مهمان داشته است واین مهمانان به احتمال زیاد اورا به قتل رسانده اند.
-
- با توجه به آثار به جا مانده در بدن مقتول رهیافت فکری ومنطقی در تشخیص و تمیز در شکل ماهیت قتل تدارک می‌یابد و مبتنی بر این مؤلفه ها حاصل میگردد که بین مقتول وقاتل در گیری ونزاع رخ داده است و جراحت مقتول حکایت از این موضوع دارد همچنین بر اثر این نزاع به احتمال زیاد بر روی بدن قاتل هم جراحاتی وجود دارد .
-
- انگیزه جنایت کشف میگردد. که آیا قتل به علت سرقت بوده یا انتقام یا با هدف قبلی.
- در صورتی که روابط اشیای موجوددر صحنه مفهوم خاصی رادر ذهن ایجاد ننماید وهمچنین آثارجبری وقهری یا فیزیکی برروی اشیاء مشهود نباشد نتایج ذیل رادر معاینه ازصحنه های قتل می توان تحصیل نمود:
الف – جنایت قتل است یا خودکشی؟
ب- خودکشی واقعی است یا ساختگی؟
ج- آیا مقتول دارای بیماری روانی بوده یا خیر؟
د- آثار جارحه وخفگی در بدن مقتول وجود دارد یا خیر؟
و- آیا مرگ حاصل از مسمومیت است (اشنایدر، ۱۳۷۷،ص۳۲-۳۸).
۲-۶-۱۹- تفاوت خودکشی با قتل:
تفاوت قتل با خودکشی در این است که درقتل فرد به شخص دیگری صدمه می‌زند ولی درخودکشی فردخود را نابود می‌کند.از نظر دورکیم[۲۵] خودکشی عبارت است از هرگونه مرگی که نتیجه مستقیم یا غیرمستقیم کردارمثبت یامنفیخودقربانیاست کهشخصاً می‌دانسته است که می‌بایست به همین نتیجه برسد(خلعتبری،۱۳۸۸،ص۱۱۶).
روان‌شناسان خودکشی را کنش عمدی هدایت پرخاش به درون دانسته و در مطالعه آن بر ویژگی‌های فرد خودکشی کرده تأکید می‌کنند تا به انگیزه های او دست یابند. امّا جامعه‌شناسان خودکشی را در چارچوب ساختار روابط فرد با دیگران بررسی می‌کنند دورکیم معتقد است که عامل اصلی و عمدهای که به زندگی ما هدف و معنا می‌بخشد، حدود تعلق و ارتباط ما با جامعه است. در غیر این صورت هر چیزی ممکن است دست‌آویزی برای خلاص شدن از شرّ زندگی شود(صدیق سروستانی،۱۳۸۷،ص۱۵۰-۱۵۱).
دورکیم با اشاره به انواع خودکشی معتقد است هرگاه انسان از جامعه‌اش برکنار افتد و به امیال شخصی‌اش واگذار شود و پیوندهایی که پیش از این او را به همگنانش وابسته می‌ساختند سست گردند، او برای خودکشی خودخواهانه یا فردگرایانه آمادگی دارد.اگر تنظیم‌های هنجاربخش رفتار فردی سست شوند و به‌همین جهت نتوانند تمایلات انسان‌ها را مهار و راهنمایی کنند در این صورت آن ها برای خودکشی نابهنجار آمادگی خواهند داشت.خودکشی فردگرایانه از نظر دورکیم زمانی روی میدهد که افراد احساس کنند که گروهی را که به آن تعلق دارند و با افراد آن کنش‌های متقابل معنادار داشته‌اند رو به نابودی است و از این‌رو دلیلی برای ادامه حیات خود نمی‌یابند و دست به خودکشی می‌زنند. در خودکشی دگردوستانه بحث بر سر خودکشی مبتنی‌بر فردطلبی افراطی نیست بلکه بحث بر سر محو کامل فرد در گروه است. فرد برحسب فرامین اجتماعی، مرگ را برمی‌گزیند بی‌آنکه حتی در فکر دفاع از حق زندگی خویش باشد(کورز،۱۳۸۸،ص۱۹۳-۱۹۴).
معمولی ترین نوع خودکشی خوردن داروهای آرام بخش یا خواب آور است روش های دیگرخودکشی مانند حلق آویزکردن،بریدن رگ دست ویاقسمت های دیگربدن، استشمام گاز و خودکشی بااسلحه و… است.(خلعتبری،۱۳۸۸،ص۱۱۶).
۲-۶-۱۹-۱- چگونگی تشخیص قتل از خودکشی در بررسی صحنه قتل:
در بررسی قتل های مشکوک، قبل از اینکه مشخص شود مرگ حادثه بوده یا خودکشی ویا قتل، در تمام صحنه ها باید بنا را بر قتل بگذارند وتمام اقداماتی که لازم است در پروندهای قتل رعایت شود از قبیل حفظ صحنه ، عکسبرداری، ترسیم ترسیمه، جمع آوری دلایل و مدارک موجوددر صحنه، یادداشت برداری وسایر اقدامات، نیز باید رعایت گردد وبه مرحله اجرا در آید وبعد از بررسی مشخص خواهد شد که مرگ، حادثه بوده یا خودکشی ویا قتل(جشان،۱۳۸۵،ص۲۱).
مهم ترین واساسی ترین وظیفه مأمور پی جویی قتل تمیز وتشخیص قتل از خودکشی می‌باشد به طور کلی باید به دو نکته توجه کرد:
الف – نکات مرتبط با صحنه حادثه:
آیا روی محل های ورود به صحنه مثل درها وپنجره ها آثار جبر وشکستگی وجود دارد، آیا روی بدن قربانی آثار ضرب وجرح وجود دارد، آیا قربانی لباس به تن دارد یا خیر یا لباس های قربانی در حالت عادی است . آیا وسیله خودکشی در محل حادثه وجود دارد.
ب- نکات مرتبط با شخصیت قربانی:
به انگیزه و عواملی که موجب خودکشی می‌گردند در ذیل اشاره می نماییم.
نا امیدی در زندگی به خاطر عدم دستیابی به هدف ها.
به پوچی رسیدن: برخی از افراد در جامعه، به دلیل نگرشی که به هستی دارند هیچ گونه هدفی را نمی جویند واز زندگی لذتی نمی برند فلذا زندگی را پوچ دانسته وبه خودکشی دست می‌زنند.
عذاب وجدان ناشی ازارتکاب گناه: برخی از اشخاص به علت ارتکاب برخی از رفتار ها دچارپشیمانی شده واصطلاحاً عذاب وجدان می‌یابند، در این حالت شخص برای تنبیه وموأخذه خویش اقدام به خودکشی می‌کند.
از دست دادن هرآنچه که بدان انس گرفته اند:همانندافرادی که به خاطرازدست دادن عزیزانشان خودکشی کرده‌اند.
