با توجه به انواع ریسک، قراردادهای بیمه نیز انواع متعددی دارد. ماهیت حقوقی بیمهنامه ها در کلیه موارد یکسان نیست و گهگاه می‌توان تفاوتهایی بین آن ها تشخیص داد. به طور کلی بیمه در دو زمینه کلی زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد
۲-۲-۲ بیمههای اجتماعی (اجباری)
بیمههای اجتماعی که «بیمههای اجباری» یا «بیمههای ناشی از قانون» نیز خوانده می شود بیشتر در مورد کارگران و طبقات کمدرآمد جامعه کاربرد دارد؛ یعنی افرادی که از یک سو نیروی تولیدی جامعه محسوب میشوند و از دیگر سو، خود کمتر به فکر تأمین آینده و معیشت خویش هستند. در نتیجه، دولت در جهت حمایت از این قشر، به موجب قانون، ایشان را زیر چتر حمایت بیمههای اجتماعی قرار میدهد.
ویژگیهای بیمههای اجتماعی این است که اولاً شخص دیگری (کارفرما) در پرداخت قسمت اعظم حق بیمه مشارکت دارد و درصد کمتری را بیمه شده می پردازد؛ ثانیاًً برخلاف بیمههای بازرگانی که حق بیمه متناسب با ریسک تعیین می شود، در بیمههای اجتماعی حق بیمه درصدی از حقوق یا دستمزد بیمه شده است و ارتباطی با ریسک ندارد. (موئنه و والستین[۱۹]، ۲۰۰۱).
۲-۲-۳ بیمههای بازرگانی (اختیاری)
به بیمههای بازرگانی، «بیمههای اختیاری» هم اطلاق می شود و در آن بیمهگذار به میل خود و آزادانه به تهیه انواع پوششهای بیمهای بازرگانی اقدام می کند در بیمههای بازرگانی، بیمهگذار و بیمهگر در مقابل هم متعهد هستند: بیمهگر در مقابل دریافت حق بیمه از بیمهگذار، تأمین بیمهای در اختیار وی قرار میدهد.
بیمه های بازرگانی به دو دسته بیمه های غیرزندگی و زندگی تقسیم میشوند :
الف- بیمه های غیر زندگی : بیمه های غیر زندگی شامل بیمه های اشیا، بیمه های مسئولیت و بیمه زیان پولی می‌باشد. در بیمه های اشیا، موضوع تعهد بیمه گر شیئی است؛ یعنی آنچه قابل تقویم به وجه نقد است. بیمه اشیا، قراردادی برای جبران زیان وارده و پرداخت غرامت است. نتیجه این می شود که بیمه گذاری که متحمل زیانی شده است نمیتواند غرامتی بیشتر از مقدار واقعی دریافت کند؛ یعنی وضعی بهتر و مساعدتر از زمان قبل از بروز حادثه داشته باشد. بیمه مسئولیت، بیمه ای است که مسئولیت مدنی بیمه گذار را در قبال اشخاص ثالث بیمه می‌کند (رجدا[۲۰]، ۲۰۱۱)
بیمههای بازرگانی، با توجه به نوع و طبیعت خطر، به دو دسته بزرگ بیمههای دریایی و غیردریایی تقسیم می شود تقسیم بندی دیگری که تقریباً منسوخ شده و مورد استفاده نیست، تقسیم به بیمههای اموال و اشخاص است. بازارهایی نیز وجود دارند که به موجب آن ها بیمههای بازرگانی به دو دسته بیمههای زندگی و غیرزندگی تقسیم میشوند. اصولاً بازارهای بیمهای با توجه به قوانین و مقرارت بیمهای و ساختار بازار از تقسیم بندیهای مختلف استفاده می‌کنند. در اینجا، بیمههای بازرگانی به بیمههای اشیا، مسئولیت، زیان پولی و بیمه اشخاص به شرح زیر تقسیم شده‌اند:
۲-۲-۴ بیمههای اشیاء
در این نوع بیمه، موضوع تعهد بیمهگر شیئی است، یعنی آنچه قابل تقویم به وجه نقد است. بیمه اشیا، قراردادی برای جبران زیان وارده و پرداخت غرامت است. نتیجه این می شود که بیمهگذاری که متحمل زیانی شده است نمیتواند غرامتی بیشتر از مرز واقعی دریافت کند، یعنی وضعی بهتر و مساعدتر از زمان قبل از بروز حادثه داشته باشد.
از مهمترین ویژگی انواع بیمههای اشیا خسارتی بودن آن ها است. حداکثر تعهد بیمهگر تا سقف مبلغ بیمه شده خسارت وارده به بیمهگذار است. به عبارت دیگر بر اثر تحقق خطر بیمه شده، وضعیت مالی بیمهگذار، نامتعادل می شود که بیمهگر این وضعیت نامتعادل را برطرف می کند. بیمههای اشیا، متنوعترین شاخه بیمه های بازرگانی است. بر اثر پیشرفت تکنولوژی و ورود انواع محصولات و فراوردههای صنعتی و غیره، با وجود اینکه تسهیلات و رفاه اجتماعی برای مردم به همراه دارد، پتانسیل خسارت را نیز با خود به ارمغان می‌آورد.
بیمهگران طرحها و پوششهای بیمهای را برای جبران خسارت و زیانهای احتمالی ناشی از این گونه خطرها به بازار بیمه عرضه می‌کنند. در نتیجه انواع بیمههای اشیا به طور مرتب در حال افزایشاند که در زیر به تعدادی از آن ها اشاره می شود:
۱٫ بیمه آتش سوزی، انفجار، صاعقه و خطرهای اضافی نظیر سیل، زلزله، طوفان، شکست شیشه، ترکیدگی لوله آب، ضایعات ناشی از برف و باران، دزدی
۲٫ بیمه اتومبیل (بدنه، سرنشین، شخص ثالث)
۳٫ بیمه محصولات کشاورزی
۴٫ بیمه هواپیما
۵٫ بیمه مهندسی
۶٫ بیمه کشتی
۷٫ بیمه حمل و نقل کالا (زمینی، دریایی و هوایی)
۸٫ بیمه کامپیوتر
۹٫ بیمه سفینههای فضایی (رجدا، ۲۰۱۱).
۲-۲-۵ بیمه زیان پولی
در بیمه زیان پولی، موضوع بیمه میزان معینی پول است که بیمهگر به دلیل عدم ایفای تعهد بیمهگذار می پردازد. انواع بیمههای زیان پولی عبارتند از:
۱٫ بیمه اعتبار ۲٫ بیمه تضمین ۳٫ بیمه عدمالنفع ۴٫ بیمه صداقت و امانت
۲-۲-۶ بیمه اشخاص
در بیمه اشخاص موضوع تعهد بیمهگر، فوت یا حیات یا سلامت بیمه شده است. در بیمه اشخاص، بیمهگر نمیتواند غرامت وارده به بیمهشده را برآورد کند. تعیین سرمایه بیمه بر عهده بیمهگذار است. (جری و ریچموند[۲۱]، ۲۰۱۲).
۲-۲-۷ بیمه مسئولیت مدنی
بیمه مسئولیت مدنی، قراردادی است که به موجب آن یک طرف (بیمهگر) در مقابل دریافت وجهی که حق بیمه نامیده می شود تعهد می کند اشخاصی را که بر اثر فعالیت خود ممکن است در مقابل دیگران مسئول مدنی شناخته شوند. (بیمهگذاران)، خسارت زیاندیدگان را جبران کند. بنابرین در بیمه مسئولیت، بیمهگر جبران خسارت اشخاص ثالث را تعهد نمیکند بلکه بدهی احتمالی بیمهگذار را در مقابل اشخاص ثالث که مسئول شناخته می شود و باید از اموال و دارایی خود بپردازد تعهد می کند. بدین سبب است که بیمه مسئولیت جزو بیمههای اموال محسوب می شود. (ره پیک،۱۳۹۰).
در دسته بندی دیگر بیمه به سه نوع اجتماعی، تعاونی و بازرگانی تقسیم می شود:
- بیمه های اجتماعی:
به سلسله خدماتی اطلاق می شود که در راه ایجاد رفاه عمومی برای همگان یا به خاطر طبقه معینی صورت می‌گیرد . بیمه های اجتماعی که بیمه های اجباری نیز خوانده می شود بیشتر در مورد کارگران و طبقات کم درآمد جامعه کاربرد دارد.
- بیمه های تعاونی :
عده ای از افراد که دارای خطرات مشابه بودند دور هم گرد آمدند و حق بیمه خود را به صندوقی مشترک ریختند و خسارات را از محل آن پرداخت نمودند بدین ترتیب مؤسسات بیمه تعاونی به وجود آمدند.
۳- بیمه های بازرگانی:
بهترین و منطقی ترین تقسیم بندی که می‌توانیم انجام دهیم تقسیم بندی بیمه های بازرگانی بر حسب موضوع در سه رشته اموال، اشخاص وبیمه های مسئولیت مدنی می‌باشد.
بیمه های اموال شامل آتش سوزی ، باربری، اتومبیل، هواپیما، کشتی، …
بیمه های اشخاص شامل حوادث، درمانی ، عمر، مستمری،…
بیمه های مسئولیت مدنی شامل بیمه مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری ، کارفرمایان و …(بادینی، ۱۳۸۷).
۲-۳ تاریخچه بیمه در جهان:
