۲-۱-۲-۴- وجه تمایز هوشمندی رقابتی با جاسوسی رقابتی

هوشمندی رقابتی جاسوسی صنعتی نیست، واصل کلیدی اش این است که ۹۰ درصد از تمامی اطلاعات مورد نیاز شرکت برای تصمیم ‌گیری‌های مهم ، درک بازار ‌و رقبا در محیط عمومی صنعت موجود است یا می‌توان آن را به طور سیستماتیک از داده های محیط عمومی صنعت توسعه داد.

در برنامه هوشمندی رقابتی،گسترش اطلاعاتی از رقبا مد نظراست که در حیطه قانونی جای داشته باشد اما جاسوسی رقابتی به صورت دیگری انجام می‌شود که از رایج ترین آن‌ ها می‌توان به هک کردن اشاره کرد. از دیگر عملیاتی که در بخش هوش رقابتی مجاز نیست، می‌توان به چند نکته اشاره نمود:

• • کسب اطلاعات از کارکنان رقبا با وعده استخدام وحقوق و مزایای خیلی زیاد؛

• • اغوا کردن کارکنان یا کارمندان رقیب؛

• • اعزام کارکنان خودی به سازمان‌های رقیب برای استخدام در مجموعه‌ رقیب و جمع‌ آوری اطلاعات از این طریق؛

• مصاحبه‌ ساختگی با اشخاصی که قبلا در سازمان رقیب شاغل بوده‌اند و اکنون در جستجوی کار هستند.

قبل از بررسی چالش‌های پیش‌روی یک سازمان توسعه دهنده برنامه‌ هوشمندی رقابتی، دانستن راهنمایی‌های موجود این زمینه حائز اهمیت است. کدهای اخلاقی، لیستی از قوانین در نظر گرفته شده به منظور ترویج رفتار خوب می‌باشند( Kaptein & Schwartz,2008). کدهایی که توسط سازمان‌های حرفه‌ای نوشته شده‌اند در ارتباط با زمینه‌های کاری خود سازمان‌هاست و تنها اعضای همان سازمان موظف به رعایت آن‌ ها می‌باشند. کدهای اخلاقی سازمان‌های حرفه‌ای پیشرو در زمینه‌ی هوشمندی رقابتی(انجمن تخصصی هوشمندی رقابتی)، بستر مباحث اخلاقیات هوشمندی رقابتی را شکل می‌دهند.

• • تلاش مستمر جهت افزایش به رسمیت شناختن و احترام ‌به این حرفه؛

• • مطابقت با تمامی قوانین داخلی و بین‌المللی؛

• • آشکار نمودن دقیق تمام اطلاعات مربوطه از جمله هویت یک فرد و سازمان، قبل از تمام مصاحبه ها؛

• • اجتناب از ناسازگاری علایق در انجام وظایف یک فرد؛

• • ارائه‌ توصیه های واقع بینانه و صادقانه و نتیجه‌گیری ‌در مورد اجرای وظایف یک فرد؛

• • ترویج این کدهای اخلاقی در درون سازمان، با پیمان‌کاران شخص ثالث و تمامی متخصصان؛

• پایبندی صادقانه و رعایت سیاست‌ها، دستورالعمل‌ها و اهداف سازمان.

این هفت نکته در تئوری ساده هستند، اما در عمل ممکن است مبهم باشند. صداقت، پایبندی به قانون و پیروی از سیاست‌های سازمان، به طور قطع راهنمایی‌های مناسبی برای رفتار می‌باشند. سازمان‌ها نیز همانند انجمن تخصصی هوشمندی رقابتی می‌توانند کدهای اخلاقی خاصی داشته باشند. چیزی که در یک کشور قانونی است ممکن است در کشوری دیگر غیر قانونی باشد. کدهای انجمن تخصصی هوشمندی رقابتی راهنمایی به دست اندرکاران هوشمندی رقابتی جهت استفاده از این کدها در موقعیت‌های خاص ندارند، اما شایسته است که مرزهای اخلاقی به کسانی که تازه وارد این عرصه شده‌اند معرفی گردد(Ho,2008).

در سازمان‌ها ایجاد فرهنگی که بر ارزش‌های اصلی اخلاقی تأکید دارد حیاتی است. محققان چهار قانون را معرفی کرده‌اند که لازم است مدیران و مصرف کنندگان برای اطمینان از اخلاقی بودن تصمیماتشان از آن‌ ها پیروی کنند. هنگام تصمیم‌گیری با به یاد داشتن این قوانین یک شرکت می‌تواند فرهنگ اخلاقی^[۶] ایجاد نماید.

1. 1. قانون طلایی^[۷]: به شیوه‌ای عمل کنید که انتظار دارید دیگران نسبت به شما آن گونه عمل نمایند.

1. 1. اخلاق حرفه‌ای^[۸]: فقط اقدام به انجام کارهایی که توسط گروه برگزیده‌ی ثابتی از همکاران، مناسب در نظر گرفته می‌شود، بنمایید.

1. 1. دستور مطلق کانت^[۹]: به گونه‌ای عمل کنید که عمل انجام شده تحت شرایط خاص قانون عمومی رفتار برای همگان در همان شرایط باشد.

1. تست تلویزیون^[۱۰]: همیشه از خود سوال کنید آیا توضیح این مطلب برای همگان در تلویزیون برایم راحت خواهد بود؟ (اردستانی و سعدی، ۱۳۹۰)

۲-۱-۲-۵- اهمیت هوشمندی رقابتی

توسعه تکنولوژی و رشد تجارت جهانی، امروزه ‌به این معنا است که محیط تجاری به سرعت و دائم در حال تغییر است. مدیران بیش از این نمی‌توانند برای تصمیم‌گیری‌های راهبردی به اشراق و شهود تکیه کنند. در بیشتر کارها نتیجه یک تصمیم نادرست غیر قابل چشم پوشی است. شرکت‌ها برای ارائه ارزشی بالاتر و تأمین رضایت مشتریان در هر زمینه‌ای، به اطلاعات نیازمندند. آن‌ ها باید اطلاعات بسیار زیادی از شرکت‌های رقیب، واسطه‌ها و سایر نیروها و عواملی که در بازار فعال هستند، داشته باشند. اطلاعات به عنوان یکی از اقلام مهم دارایی‌های استراتژیک و ابزارهای بازاریابی به شمار می‌آید(اصول بازاریابی، پارساییان،۱۳۷۹). گردآوری و ارزیابی اطلاعات مربوط به شرکت‌های رقیب در امر تدوین استراتژی‌ها، نقشی حیاتی دارد. هر قدر شرکت بتواند از شرکت‌های رقیب اطلاعات بیشتری به دست آورد، احتمال آن‌که استراتژی‌های اثربخش و موفقیت آمیز تدوین و اجرا کند، بیشتر است(همان منبع،۱۳۷۹). ‌بنابرین‏ ردیابی، درک و واکنش به رقبا به عنوان یک جنبه ویژه از فعالیت بازاریابی مطرح بوده ولازم است که شرکت‌ها یک برنامه اثربخش به نام هوشمندی رقابتی را به اجرا درآورند هوشمندی رقابتی به عنوان یک ابزار مدیریت استراتژیک و یکی از سریع‌ترین زمینه‌های رشد کسب و کار دنیا، به شمار می‌رود. همچنین هوشمندی رقابتی، یکی از تکنیک‌های مهم در ایجاد مزیت رقابتی است(همان منبع،۱۳۷۹).

هوش رقابتی فرایند مداومی است که اطلاعات قابل استفاده‌ای در اختیار تصمیم‌گیرندگان می‌گذارد. هدف اصلی هوش رقابتی دستیابی به داده ها و اطلاعاتی ‌در مورد محیط، رقبا و بازار است. از این رو هوش رقابتی مؤثر نه تنها نیازمند اطلاعاتی پیرامون رقبا است، بلکه همچنین نیازمند اطلاعاتی ‌درباره‌ی سایر تمایلات محیطی از قبیل تمایلات صنعت، تمایلات قانونی و نظارتی، تمایلات بین‌المللی، تحولات فن‌آوری، تحولات سیاسی و شرایط اقتصادی است. اگرچه تمرکز هوش رقابتی بر تصمیم گیری است، ولی قلمرو آن گسترده است و در برگیرنده پژوهش پیرامون موضوعاتی از قبیل قابلیت‌های رقبا، تحلیل اتحاد و یا سرمایه‌گذاری مشترک با رقبا، برنامه های آتی رقبا، راهبرد‌های بازار یا خطوط تولید خاص، دلایل دگرگونی در شرکت‌ها یا راهبرد واحدهای کسب وکار وغیره است. در حال حاضر نه تنها شرکت‌های بزرگ بلکه بسیاری از کسب ‌و کارهای کوچک نیز از مزایای حاصل از هوش رقابتی بهره می‌گیرند(مقدسی وگرامی، ۱۳۹۰).

دریافت اطلاعات از محیط بیرونی کسب و کار، بر موقعیت رقابتی شرکت تأثیر‌گذار بوده و این در حالی است که حدود۹۰ درصد اطلاعاتی را که یک شرکت برای تصمیمات حیاتی خود نیازمند آن است، می‌تواند از راه هوشمندی رقابتی کسب کند. ‌بنابرین‏ هوش رقابتی به عنوان یک ابزار مدیریت استراتژیک ویکی از سریع‌ترین زمینه‌های رشد کسب و کار دنیا به شمار می‌رود. همچنین هوش رقابتی یکی از تکنیک‌های مهم در ایجاد مزیت رقابتی است. بسیاری از شرکت‌ها از هوش رقابتی برای دستیابی به سهمی از بازار و به دست آوردن سهم رقبای ناشناخته استفاده می‌کنند. آن‌ ها از هوش رقابتی بیشتر برای مقاصد زیر بهره می‌برند:

• • شناخت محیط فعلی بازار