بر همین اساس در مطالعه انجام شده با تقاطع ابتدائی و راهنمائی شهر شیراز (رضائی، ١٣۸۰) نتیجه گرفتند که یک چهارم معلمان استرس شغلی بالا را تجربه میکنند و معلمهای مرد نیز نسبت به زنها استرس بالاتری داشتند. در مطالعه دیگری که در مورد معلمهای مقاطع ابتدائی و متوسطه تهران صورت گرفت (وفائی ، ۱۳۷۹)، نشان داده شد که معلم های مقطع ابتدائی استرس بالاتری داشتند و منابع مهم استرس شامل:
عدم رسیدگی به شرایط اقتصادی و رفاهی فرهنگیان، برخوردار نبودن فرهنگیان ازشأن و منزلت اجتماعی لازم، تبعیض بین حرفه معلمی و سایر حرفه ها از لحاظ حقوق ماهیانه، و وجود شغل دوم در معلمها بوده است ، با توجه به مطالعات و نظریات محققین و کارشناسان مربوطه محیط کاری توام با آرامش، انگیزش و رفاه نسبی میتواند نقش به سزایی در سلامت روان و طول عمر بیشتر افراد، سازمان ها و جوامع داشته باشد که باید مورد توجه خاص قرار گیرد. هنگامی که کار بر اساس علاقه و از روی آگاهی و متناسب با شرایط روانی فرد انتخاب می شود بر کارایی و بهره وری وی می افزاید.رضایت از کار، رضایت از مدیریت و روابط حاکم، احساس امنیت شغلی، احساس مالکیت از جمله نیازهای روانی مؤثر در کیفیت روحی و روانی کارکنان است که وجود آن ها موجب بهره وری وارتقاء تولید و کیفیت میگردد.
همچنین پژوهشی نشان داد که ویژگی های کلی ای وجود دارند که افراد خاصی را نسبت به استرس در کار آسیب پذیر تر میسازند (دائم و وارما ، ۱۹۹۸:تراورز و کوپر ۱۹۹۶)
۲-۲-۱۱- سه خصلت شخصیتی افراد مستعد استرس
۱- شخصیت تیپ (آ) : پرستاران دارای شخصیت تیپ (آ) ،نا شکیبا و پرخاشگر هستند ،تمایل شدیدی به انجام شدن کارها و گرایش به قبول کار زیاد دارند . این پرستاران ،در تقابل با گروه دارای شخصیت تیپ (ب) هستند که نگرشی آسان گیر و راحت نسبت به زندگی دارند .
۲- شخصیت هایی که عوامل بیرونی بر آن ها کنترل دارند: این افراد ، به شدت بر این گمانند که نمی توانند بر مسائل مهمی که در زندگیشان رخ میدهد ،کنترل مناسبی داشته باشند . به همین دلیل وقتی با مشکلاتی روبه رو میشوند که باید به آن ها بپردازند ، احساس آسیب پذیری و عجز میکنند . این افراد بر خلاف معلمانی هستند که عوامل درونی بر آن ها حاکماند؛ یعنی افرادی که این اعتقاد را در خود تعمیم دادهاند که دارای قدرتی درونی هستند که بر رویداد های مهمی که بر آن ها تأثیر میگذارد ،چیره میشوند . افرادی که عوامل بیرونی بر آن ها کنترل دارند ،مستعد استرسند ، چون احساس استرس در موقعیت هایی افزایش مییابد که از آن موقعیت ، نوعی تهدید استنباط می شود و شخص احساس میکند نمی تواند به درستی از عهده آن برآید. آن ها موقعیت را از آنچه که هست ، تهدید آمیزتر می بینند و به جای اینکه راهبردهایی اتخاذ کنند تا با موفقیت با آن موقعیت روبه رو شوند ،میگذارند تا منبع استرس تداوم یابد .
۳-شخصیت نوروتیک ؛ پرستارانی که شخصیت دارند ،شدیداً مستعد نگران شدن هستند .آن ها مدتی طولانی به مشکلاتی فکر میکنند که فرضی هستند و ممکن است با آن ها مواجه شوند . آنهایی که شخصیت نوروتیک دارند ، مستعد استرس هستند چون آستانه ی ذهنی آن ها در تهدید آمیز دیدن یک موقعیت ، پایین است . آن ها به ویژه تمایل دارند بدترین سناریو ها را در ذهن خود بسط دهند و فکر کنند که چطور به رویدادهای احتمالی و بعید خواهند پرداخت . در نتیجه ،بیشتر استرس آن ها از فکر کردن درباره ی موقعیت هایی که رخ نخواهند داد ،ناشی می شود .
۲-۲-۱۲- عوامل استرس شغلی در محیط کار
شرایط کاری ،تراکم کاری، ابهام نقش ، عدم امنیت شغلی، تعارض شغلی ، مسئولیت ، روابط با مافوق ، روابط با زیر دستان ، روابط با همکاران،تفاوت در روش های مدیریت منابع انسانی ،بدو ورود به محیط کار،ارزشیابی شدن به وسیله دیگران ، بازخورد عملکرد . (جمالفر ،۱۳۸۴)
۲-۲-۱۲-۱- شرایط کاری
عواملی چون شرایط نامطلوب کاری ، تند کارکردن ،تلاش طاقت فرسای فیزیکی ، ساعات بسیاری را در محیط کار گذراندن و پرکاری مفرط ، موجب اختلال در سلامت روانی می شود .کار خسته کننده و تکراری و محیط نامطلوب فیزیکی و روانی از جمله ، سروکار داشتن با افراد تندخو و همکاران پر خاشگر علاوه بر اختلال سلامت روانی موجب کاهش سلامت جسمانی نیز می شود . این افراد زودتر و بیشتر از افرادی دیگر به بیماری مبتلا میشوند و دیرتر بهبود مییابند.
۲-۲-۱۲-۲- تراکم کاری
بعضی افراد زمانی که خیلی نزدیک با دیگران کارمی کنند، احساس ناراحتی میکنند در حالی که اگر عده ای در کنار بقیه کار نکنند احساس تنهایی میکنند . در هر حالت تراکم (مثبت یا منفی ) میتواند باعث ایجاد استرس گردد.
۲-۲-۱۲-۳- ابهام نقش
اگر شخص اطلاع کافی از شغل و کاری که برعهده گرفته نداشته باشد بدین معنی که اهداف کاری وی چنانچه باید و شاید واضح و صریح نباشد و او نتواند با این اهداف و انتظارات خود ، همکاران و مسئولیتهای محوله ارتباط درستی برقرار سازد، این حالت موجب بروز افسردگی ، کاهش اعتماد به نفس ، عدم (هورمون مهم بدن که نقش اساسی در تسریع و بهبود آسیب دیدگی دارد) کاهش فشار خون و میزان مصرف دخانیات گردد.ازآنجا که معلمان نسبت به انتقاد حساس هستند ،تعارض در نقش یا ابهام در نقش میتواند منبع قوی برای استرس باشد .
۲-۲-۱۲-۴- عدم امنیت شغلی
در شرایط فعلی دنیا هیچ شغلی دائمی نیست و حفظ و بقا آن بستگی به میزان فعالیت خود فرد دارد ولی عدم آگاهی از این موضوع موجب ترس از کنار گذاشته شدن لغو یا اتمام قرارداد موقت و بازنشستگی یکی از فشار های روانی است .
چنین حالتی موجب می شود فرد قبل ازآنکه به طور طبیعی از کار بازنشسته شود،احساس فرسودگی و کسالت روحی کند . ترس از تنزل مقام یا کنار گذاشته شدن در افراد که میداند به مدارج بالا و بالاترین سطح پیشرفت در کار خود رسیده اند بسیار شدیدتر است. این افراد به پر کاری می پردازند تا همچنان خود را در اوج نگهدارند و در عین حال می کوشند عدم احساس امنیت شغلی را مخفی کنند و بدین ترتیب بیش از پیش در معرض استرس قرار می گیرند .(انصاری ،۱۳۸۴)
۲-۲-۱۲-۵- مسئولیت
مسئولیت موجب استرس می شود وبه نحو چشمگیری به افسردگی، اضطراب و روانپریشی منجر می شود ، هر چه میزان مسئولیت فرد در مقابل دیگران بیشتر شود وی باید دقت و زمان بیشتری را در واکنش و برخورد با سایرین صرف کند و در نتیجه استرس نیز بیشتر خواهد شد . اضطراب افراد به میزان قابل توجهی با سیگار کشیدن،فشار خون ومیزان کلسترول خون در ارتباط است. خطر ابتلا به بیماریهای مختلف جسمانی و روانی به افرادی که مسئولیتی را در قبال اشیاء بر عهده دارند به مراتب کمتر است . (جمالفر ،۱۳۸۴)
۲-۲-۱۲-۶- روابط با زیر دستان
دعوت به تقسیم کار و مشارکت میتواند در برخی از مدیران موجب بروز استرس از جمله احساس تنفر واضطراب گردد. برخی از عوامل در بروز این پدیده سهیم هستند که مهمترین آن ها عبارتند از :
۱- ناهماهنگی و ناهمسانی و ناتوانایی های فردی یا توقعاتی که از او می رود .
۲- ممکن است وی در معرض تعارض روانی قرار گیرد. مثلاَ در جزئیترین کارها دخالت کند و هم انتظار ، مشارکت و تقسیم کار داشته باشند