۴- قرارداد الکترونیکی
قرارداد الکترونیکی قراردادی است که، با بهره گرفتن از ابزارهای الکترونیکی ایجاد و در صورت نیاز امضاء می‌گردد. در روند انعقاد این نوع قراردادها قلم و کاغذ جایگاهی ندارد و نقش آن ها را ابزارهای الکترونیکی بر عهده گرفته اند. اتاق بازرگانی بین‌المللی، قراردادهای الکترونیکی را با عنوان «روند خودکار انعقاد قرارداد از طریق رایانه های طرفین، خواه به صورت شبکه ارتباطی باشند و خواه از طریق انتقال پیام های الکترونیکی »تعریف می‌کند[۷۲].
یکی از ارکان اساسی تشکیل قرارداد معتبر در همه سیستم های حقوقی وجود قصد معتبر برای ایجاد رابطه حقوقی است. از آنجا که قصد،یک عنصر روانی است لذا طبیعتاً مختص شخص حقیقی است. اراده باطنی اشخاص در صورتی دارای نفوذ حقوقی است که به نحوی اعلام شود و وجود خارجی یابد.بیان اراده نیز می‌تواند به هر طریقی صورت گیرد؛ الفاظ، اشارات و حرکات مانند موردی که فردی فاقد تکلم است یا در قالب یک نوشته مانند ارسال فکس یا نامه پستی بیان گردد. طبق ماده “۱۹۱ ق.م.” برای تحقق عقد صرف مقرون بودن عقد به چیزی که دلالت بر قصد انشاء نماید کافی است.
در انعقاد قرارداد از طریق وب سایت ها نیز در خصوص احراز قصد معتبر طرفین و تلاقی اراده آن ها فی نفسه مشکلی وجود ندارد.دارنده وب سایت خدمات یا کالایی را عرضه می‌کند و حاضر می شود آن را با شرایط مندرج در وب سایت بفروشد که دلالت بر قصد قانوناً الزام آور وی دارد. کسی که قصد انعقاد قرارداد با شرایط اعلام شده را دارد، آن شرایط را می پذیرد و مراحل تعیین شده از قبل را طی می‌کند و در نتیجه قرارداد با وجود سایر شرایط تشکیل می شود، پذیرش شرایط و ضوابط و طی مراحل سفارش نشان از قصد وی بر انعقاد قرارداد است. در تشکیل قرارداد از طریق وب سایت نقش نماینده الکترونیکی[۷۳] مطرح می شود. مخصوصاً در مواردی که ممکن است نماینده الکترونیکی از سطحی از ابتکار و خلاقیت برخوردار باشد که خود بتواند هم ارز نماینده واقعی در فضای سنتی در محدوده اختیارات نوشته شده تصمیم بگیرد و عمل کند.
آن چه به نظر می‌رسد این است که نمایندگان الکترونیکی چیزی بیش از ابزارهای ارتباطی نبوده و مسیر تلاقی اراده های طرفین هستند با این وصف که ابزارهایی با قابلیت بالا بوده که می‌توانند دستورات از پیش نوشته شده را دقیقاً اجرا کنند. بنابرین نباید تصور شود که نمایندگان الکترونیکی قرارداد را منعقد می‌کنند. بلکه این خود طرفین هستند که قرارداد را منعقد و اراده های خود را از طریق نماینده الکترونیکی ابراز می‌کنند[۷۴].
قرادادهای استفاده از فضای مجازی در زمره قراردادهای الکترونیکی محض (خالص) اند چرا که غالباً همۀ مراحل تجارت در فضای مجازی انجام می‌گیرد. کالای مورد نظر دیجیتالی بوده، معامله آن به شیوه دیجیتالی انجام می شود و تسلیم آن نیز به روش دیجیتالی صورت می‌گیرد. سازمان ها و شرکت هایی که تجارت الکترونیکی محض انجام می‌دهند به سازمان های مجازی آن لاین[۷۵] معروف اند[۷۶].البته به ندرت مواردی وجود دارد که در قراردادهای استفاده از فضای مجازی طرفین رو در رو به توافق برسند و حتی در مورد مفاد قرارداد چانه زنی کنند. برخلاف اینکه بعضی تصور می‌کنند هر گاه قرارداد به شکل سنتی منعقد شود، حتی اگر اجرای آن نیز در فضای سایبر به وقوع بپیوندد، نباید آن را الکترونیکی دانست[۷۷] ، چنانچه تنها یک بعد از تجارت ،الکترونیکی باشد ، باز هم تجارت الکترونیکی به آن اطلاق می‌گردد اما از نوع تجارت الکترونیکی جزئی[۷۸] (نسبی)[۷۹] و آنچه مسلم است تسلیم در این قراردادها دیجیتالی است.
با توجه به مطالبی که عنوان شد ،قرارداد استفاده از فضای مجازی را می توان اینگونه تعریف کرد: پیوستن به قراردادی نمونه متشکل از عقود متعدد که از طریق امواج الکترونیکی صورت می پذیرد. به عبارت بهتر می توان گفت: قرارداد استفاده از فضای مجازی عمدتاً ملحق شدن به نمونه قرارداد الکترونیکی است که شامل تعهدات متعددی در جهت بهره وری از فضای ناملموس حاصل از شبکه های رایانه ای می‌باشد.
گفتار دوم: اقسام قراردادهای استفاده از فضای مجازی
۱- قراردادهای خدمات سروری
برای اتصال به اینترنت باید به رایانه ای وصل شد که قبلاً به شبکه اینترنت وصل شده است. هزینه ای که برای استفاده از اینترنت داده می شود در حقیقت هزینه وصل به این رایانه است، نه هزینه استفاده هایی که از شبکه اینترنت می شود. شرکت هایی که امکان برقراری این اتصال را مقدور می‌سازند «مراکز ارائه دهنده خدمات اینترنتی[۸۰]»نامیده می‌شوند. در مفهومی دیگر این مراکز را «سرور[۸۱]» نیز می‌نامند و اشخاصی که با پرداخت مبلغی به عنوان حق اتصال به اینترنت، از طریق این مراکز به اینترنت وصل می‌شوند «مشتری[۸۲]» می‌گویند. (در ایران به این مراکز «رسا» نیز گفته می شود[۸۳]. ) اینترنت از پیوند تعداد بی شماری شبکه های ارتباطی کامپیوتری کوچک و بزرگ که حاوی اطلاعات متنوع می‌باشد تشکیل می شود . یک فرد متصل به شبکه اطلاع رسانی و اینترنت تنها مشاهده گر و مرورگر اینترنت نمی باشد بلکه جزئی از این شبکه بوده و می‌تواند با آن تبادل اطلاعات نماید. یک رسا یا (ISP) اتصال به شبکه اطلاع رسانی و اینترنت را فراهم می آورد و جزء ضروری دسترسی و اتصال افراد به شبکه اینترنت می‌باشد.این مراکز را می توان چنین تعریف کرد: شرکتی که امکان دسترسی به اینترنت را فراهم می‌کند.یعنی در ازای پرداخت مبلغی به طور ماهیانه مراکز ارائه دهنده خدمات به شما یک بسته نرم افزاری، رمز عبور، نام کاربری و شماره تلفنی برای دسترسی به اینترنت می‌دهد.
با بهره گرفتن از مودم می توان وارد اینترنت شد و در آن به جست و جو پرداخت و نامه الکترونیکی ارسال و دریافت نمود. علاوه بر ارائه خدمات به افراد ،مراکز ارائه دهنده خدمات اینترنتی به شرکت های بزرگ نیز خدمات ارائه می‌دهند به این صورت که ارتباط مستقیمی بین شبکه اینترنت فراهم می‌کنند. خود مراکز ارائه دهنده خدمات اینترنتی نیز از طریق نقاط دسترسی به شبکه[۸۴] به مرکز ارائه دهنده خدمات اینترنتی دیگر متصل هستند[۸۵]. نحوه ارائه خدمات نیز از نظر فنی متفاوت است. گاهی ممکن است برقراری ارتباط از طریق کابل یا بی سیم[۸۶] و یا از طریق دیگر باشد. سرعت اینترنت متغیر است و بنا به نوع خدمات و توافق با این مراکز دارد، که می‌تواند معمولی یا پرسرعت باشد[۸۷].
پس از برقراری اصل ارتباط با اینترنت، گروهی به نام ارائه دهندگان خدمات در شبکه اینترنتی مطرح می‌شوند. این گروه مراکزی هستند که اصل ارتباط افراد یا شرکت ها را با اینترنت به وجود نمی آورند، بلکه با پرداخت مبلغی حق اشتراک یا رایگان، خدمات اینترنتی در فضای سایبر ارائه می‌کنند، مانند خدمات ایجاد آدرس پستی الکترونیکی و برقراری ارتباط از طریق نامه الکترونیکی مانند یاهو و هات میل. یا فضایی فراهم می‌کنند که مخاطبان بتوانند اطلاعات خود را در آن بارگذاری کنند تا دیگران نیز از آن استفاده کنند، مانند وب سایت یوتیوب برای بارگذاری کلیپ و فیلم و یا وب سایت فوتوباکت برای بارگذاری تصاویر یا فیس بوک برای ایجاد شبکه های ارتباط جمعی و وب سایت هایی که امکان ایجاد وبلاگ را فراهم می‌کنند.
