در سالهای اخیر هیچگرایشی از مدیریت به اندازه مدیریت ریسک زنجیره تأمین (SCRM) چه از دید کارورزان و چه به عنوان یک حوزه (زمینهی) تحقیقی اهمیت پیدا نکرده است. پیشبینیناپذیری محیط کسبوکار، (خواستههای) متغیر مشتری، کنشهای رقبا، در کنار پویایی بازار و ابتکارات پیشرفتیِ پیوسته درون سازمان بدین معنی است که زنجیره تأمین هرگز به طور واقعی به وضعیت ثابت و پایداری نمیرسد (هیوود و پک[۱۰]، ۲۰۰۴: ۷۲؛ کریستوفر[۱۱]، ۱۹۹۸). این پارامترهای عدم قطعیت میتواند از طریق شبکه زنجیره تأمین پراکنده و تکثیر یابد (ون در وورست و بیولنز[۱۲]، ۲۰۰۲: ۴۱۲) . هم در نظر و هم در عمل اتفاقنظر گستردهای وجود دارد که برای رقابت در محیطِ پیشبینیناپذیر تجارتِ کنونی که دارای آشفتگی رو به افزون میباشد، مدیریت ریسک در زنجیره تأمین یک قابلیت ضروری است.
صنعت لوازمخانگی ایران با قدمتی فراتر از شش دهه در آستانه ورود به سبز فایل و درک حقیقتی نو میباشد. این صنعت همانند اغلب صنایع داخلی از کشورهای پیشرفته اقتباسشده است ولی به دلیل نبود آمادگی پذیرش آن، عدم وجود فرهنگ صحیح صنعتی در کشور و به وجود نیامدن ساختارهای مناسب، متأسفانه متناسب با شأن و جایگاه تاریخی و تمدن ایران پیشرفت ننموده است. با مروری بر این صنعت مشاهده میشود که علیرغم پیشرفتهای جهانی، ایران در وضعیت دهه پنجاه متوقف مانده و ازنظر فناوری، دانش فنی و نیروهای انسانی آموزشدیده در سطح پایینی قرار دارد (آل ابراهیم و نصیری، ۱۳۸۰: ۶۹۰).
در صنعت لوازمخانگی همان طور که در فصل ۲ اشاره خواهد شد، بخشهایی که در این زنجیره وجود دارند با ریسکهایی مواجه میشوند که میتواند سودآوری شرکتها، وضعیت تولید (کیفیت و زمان) ، مشتریان محصول و زمان توزیع را تحت تأثیر (جهت دار) قرار دهد. با توجه با توضیحات اشارهشده در بالا ، پرداختن به موضوع ریسک در بخش زنجیره تأمین از اهمیت بالایی برخوردار است . با توجه به اینکه ایران در صنعت لوازمخانگی جزء تولیدکنندگان و مونتاژ گران محسوب میشود ارزیابی این مهم در صنعت لوازمخانگی ایران ضروری و حیاتی میباشد.
۱-۴- اهداف تحقیق
-
- شناسایی عوامل ریسک زنجیره تأمین در بخش صنعت لوازمخانگی استان تهران
-
- رتبهبندی عوامل ریسک در صنعت لوازمخانگی استان تهران
- رتبهبندی شرکتهای تولیدکننده لوازمخانگی استان تهران
۱-۵- سؤالات پژوهش
-
- ریسکهای موجود در صنعت لوازمخانگی استان تهران ناشی از چیست ؟
-
- ترتیب این عوامل در صنعت لوازمخانگی استان تهران به چه شکل است؟
- وضعیت شرکتهای منتخب با توجه به ریسکهای شناساییشده ( در هر ریسک) به چه ترتیبی میباشد؟
۱-۶- متغیرهای پژوهش
زنجیره تأمین: شبکهای از سازمانهای مستقل و مرتبط است که با تشریکمساعی در راستای کنترل، مدیریت و بهبود جریان مواد و اطلاعات، از تأمینکنندگان تا مصرفکنندگان نهایی با یکدیگر همکاری میکنند تا رضایت مشتری را برآورده سازند(میرفخرالدینی و همکاران، ۱۳۹۰: ۱۰۷).
مدیریت زنجیره تأمین: مدیریت زنجیره تأمین مجموعه اقداماتی است که طی آن سعی میشود عرضهکنندگان خدمات و کالا، تولیدکنندگان، انبارها و فروشندگان بهطوری ادغام شوند که کالا به مقدار بهینه تولید شود و مقادیر بهینه به مکانهای مناسب و در زمان مناسب ارسال گردد و با انجام این مجموعه عملیات در حالی که رضایت مشتری حاصل میشود حداقل هزینه ها نیز حاصل میشود( حیدری، ۱۳۸۷: ۴۴).
ریسک: انحراف در پیشامدهای ممکن، میباشد(مارس و شاپرا[۱۳]،۱۹۸۷، ۱۴۰۴).
مدیریت ریسک: عبارت است از فرایند مستندسازی تصمیمات نهایی اتخاذشده و شناسایی و بهکارگیری معیارهایی که میتوان از آن ها جهت رساندن ریسک تا سطحی قابلقبول استفاده نمود(میرفخرالدینی و همکاران، ۱۳۹۰: ۱۱۰).
ریسک زنجیره تأمین: ریسک تأمین احتمال شکست در یک حادثه در ارتباط با یک منبع منحصربهفرد و یا عرضه در بازار اتفاق میافتد و نتایج آن ناتوانی در خرید شرکت برای پاسخگویی به تقاضای مشتری یا باعث تهدید در ایمنی وزندگی مشتری میگردد(لاواستره [۱۴]و همکاران، ۲۰۱۲: ۸۲۹).
مدیریت ریسک زنجیره تأمین: به عنوان یک فعالیت مدیریتی میتواند به منظور شناسایی و مدیریت ریسکها برای زنجیره تأمین از طریق رویکرد همکارانه در میان اعضاء زنجیره تأمین برای کاهش آسیبپذیری زنجیره تأمین تعریف میشود (جاتنر[۱۵]، ۲۰۰۵).
۱-۷-موانع و محدودیتهای تحقیق
موانع انجام این پژوهش شامل موارد زیر میباشد:
-
- محدود کردن جامعه آماری تحقیق به صنعت لوازمخانگی استان تهران (شرکتهای منتخب) که امکان تعمیم نتایج را محدود میسازد.
-
- در مرحله جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه به دلیل وجود مشغلههای کاری برای پاسخ دهندگان، همکاریهای لازم با محقق صورت نگرفت.
-
- کمبود زمان یکی از مسائلی است که در کنترل محقق نبوده و به عنوان یک محدودیت بهحساب می آید.
- یکی از موانع موجود، عدم وجود جایگاهی ارزشمند برای انجام تحقیقات علمی در کشور میباشد. به همین جهت، با محققان و پژوهشگران دانشگاهی چه در زمینهی ارائه اطلاعات و چه در زمینهی پرسشنامه همکاری لازم صورت نمیگیرد. در این تحقیق نیز، همچون بسیاری از تحقیقات دیگر، محقق با این مشکل مواجه بوده است.
محدودیتهای این پژوهش شامل موارد زیر میباشد:
-
- محدود کردن ابزار جمع آوری اطلاعات به پرسشنامه و عدم استفاده از سایر روشهای جمع آوری اطلاعات مانند مشاهده، و… که میتوانست بر بار علمی این تحقیق افزوده و اعتبار یافته های آن را افزایش دهد.
- ازآنجاکه ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه میباشد، احتمال این وجود دارد که فرد از محتوای کلام و پرسشها به جهت کل پرسشهای پرسشنامه پی ببرد آگاهانه یا ناآگاهانه پرسشها را آنگونه که امتیازی بالاتری دارند پاسخ دهد.
۱-۸- خلاصه فصل
در این فصل، ابتدا به بیان مسئله و اهمیت و ضرورت آن پرداخته شد. سپس اهداف و پرسشهای پژوهش ارائه گردیدند و درنهایت نیز تعاریفی از متغیرهای پژوهش ارائه گردید. در فصل بعد، پیشینه نظری و همچنین پیشینه تجربی، چه در داخل و چه خارج از ایران بررسی خواهد شد و درنهایت نیز به جمعبندی پیشینه به منظور شناسایی شباهتها، تفاوتها و خلأهای موجود در ادبیات پرداخته خواهد شد.
فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش
۲-۱- مقدمه