استفاده از تسهیلات، خواه در سرمایه گذاری جدید و خواه در تأمین سرمایه در گردش، منجر به افزایش تولید شده و از طریق فراهم سازی فرصت های سرمایه گذاری برای تولیدکنندگان، زمینه توسعه فرصت های شغلی را برای جویندگان کار فراهم می‌سازد(بختیاری و پاسبان، ۱۳۸۳).

۱-۴اهدف تحقیق:

هدف اصلی:

بررسی اثربخشی تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی بر سرمایه گذاری و اشتغال در بخش کشاورزی در استان گیلان

اهداف فرعی :

بررسی اشتغال در بخش کشاورزی

بررسی سرمایه گذاری دربخش کشاورزی

بررسی میزان اثربخشی تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی بر افزایش اشتغال در بخش کشاورزی استان گیلان

بررسی میزان اثربخشی تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی بر سرمایه گذاری در بخش کشاورزی استان گیلان

۱-۵فرضیه های تحقیق:

فرضیه‌ اصلی:

بین میزان تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی و میزان سرمایه گذاری واشتغال در بخش کشاورزی در استان گیلان رابطه معنا دار وجود دارد.

فرضیه های فرعی:

بین میزان تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی و افزایش سرمایه گذاری در بخش کشاورزی استان گیلان رابطه معنا دار وجود دارد.

بین میزان تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی و افزایش اشتغال در بخش کشاورزی استان گیلان رابطه معنا دار وجود دارد.

بین میزان تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی و میزان افزایش ارزش افزوده بخش کشاورزی استان گیلان رابطه معنا دار وجود دارد.

۱-۶ ابزار گردآوری اطلاعات:

جهت گردآوری اطلاعات مورد نیاز از بانک‌های اطلاعاتی و شبکه های کامپیوتری و اینترنتی بهره گرفته خواهد شد.

روش گردآوری اطلاعات:

روش گردآوری اطلاعات این تحقیق، روش کتابخانه‌ای است و داده های مربوط به متغیرهای تحقیق(اشتغال، میزان ارزش افزوده، سرمایه گذاری و میزان تسهیلات اعطایی بانک کشاورزی) از سایت بانک مرکزی (www.cbi.ir)، سایت بانک کشاورزی (ww.agri-bank.com) و سایت مرکز آمار ایران (www.amar.org.ir) جمع‌ آوری شد.

۱-۷روش تجزیه و تحلیل اطلاعات:

در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده، و توصیف و تحلیل و آزمون فرضیات، از نرم افزار آماریspss و روش های ناپارامتریک استفاده خواهد شد.

۱-۸قلمرو تحقیق:

۱-۸-۱قلمرو موضوعی:

این تحقیق از نطر موضوعی بر اثربخشی اعتبارات اعطایی بانک کشاورزی بر سرمایه گذاری

و اشتغال بخش کشاورزی (مطالعه موردی: استان گیلان)، متمرکز است.

۱-۹-۲ قلمرو مکانی:

قلمرو مکانی این پژوهش بانک کشاورزی در استان گیلان است .

۱-۹-۳ قلمرو زمانی :

قلمرو زمانی تحقیق حاضر، سال های۸۰ الی ۸۹ به صورت فصلی می‌باشد.

فصل دوم :ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق

۲-۱مقدمه:

همان‌ طور که می‌دانیم، اشتغال و میزان آن، مانند هر متغیر اقتصادی و اجتماعی، تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد که از آن جمله می توان به میزان تولید، میزان سرمایه گذاری، سطح دستمزدها، سطح قیمت ها، سیاست های پولی، سیاست های مالی، تجارب خارجی و …اشاره کرد. با تغییر هر متغیر میزان اشتغال به طور مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر آن قرار می‌گیرد و سطوح اشتغال و بیکاری در بازار تعیین می شود. هر متغیری ممکن است اثرات مثبت و یا منفی بر فرایند بازار کار داشته باشد که به منظور مقابله با پدیده بیکاری، لازم است به پیامد و تاثیر هر یک از این متغیرها پرداخته شود تا با شناسایی موانع و کاهش و یا رفع آن ها بتوان بر میزان اشتغال تاثیر مثبت گذاشت و زمینه افزایش فرصت های شغلی را فراهم کرد. در همین راستا یکی از عوامل مهم و تاثیر گذار بر اشتغال، اعتبارات بانکی است که از طریق فراهم سازی فرصت های سرمایه گذاری برای تولید کنندگان، زمینه توسعه فرصت‌های شغلی را برای جویندگان کار فراهم می‌سازد(کرباسی و همکاران، ۱۳۸۷).

اعتبارات بانکی بر حسب اولویت های اهداف توسعه به فعالیت های مختلف اقتصادی اختصاص می‌یابد که بخش کشاورزی نیز از این اعتبارات برای توسعه تولید، سرمایه گذاری و در نهایت اشتغال بهره می‌گیرد. بیشترین اعتبارات بانکی بخش کشاورزی ( بیش از ۵۰% آن ) توسط بانک کشاورزی تامین مالی می شود که نقش عمده ای در گزینه های تامین مالی کشاورز دارد و لذا در صورت عملکرد مناسب می‌تواند تاثیرات مثبت و مهمی بر این بخش اقتصادی از نظر تولید، درآمد، سرمایه گذاری و اشتغال داشته باشد. گرچه در ادبیات توسعه، بارها ‌به این مطلب اشاره شده که در روند توسعه از اشتغال بخش کشاورزی کاسته و مازاد نیروی کار این بخش به بخش های صنعت و خدمات منتقل شده است، اما باید ‌به این نکته توجه کرد که این مطلب در شرایطی صادق است که از همه امکانات موجود استفاده کامل شود(قره باغیان، ۱۳۷۱، ۵۵۴-۵۵۶)

در ایران از زمین، آب، اقلیم های متفاوت، فناوری و … به طور کامل و بهینه استاده نمی شود و ‌بنابرین‏ هنوز هم می توان با برنامه ریزی درست و مناسب با بهره گرفتن از منابع موجود و یا خلق منابع جدید، گزینه های اشتغال زایی را در این بخش توسعه داد. اهمیت موضوع علاوه بر تأکید بر وجود ظرفیت های موجود ‌به این نکته بر می‌گردد که هزینه ایجاد شغل در این بخش نیز نسبت به دو بخش دیگر اقتصادی پایین تر است و در شرایط کنونی کشور، که با کمبود درآمدهای ارزی و ریالی مواجه است، شاید راهکار مناسب برای مقابله با بحران بیکاری، تغییر نگرش ها باشد تا هزینه سرمایه گذاری. اگر ‌به این موضوع اعتقاد داشته باشیم که از منابع کشاورزی موجود بهره برداری کامل و بهینه نمی شود و اتلاف منابع وجود دارد و یا اینکه می توان با سرمایه گذاری اندک امکانات جدیدی برای توسعه فعالیت در این بخش ایجاد کرد و می توان انتظار توسعه فرصت های شغلی در این بخش را نیز داشت. به همین دلیل و با این نگرش که اشتغال در بخش کشاورزی کشور ما اشباع نشده است این تحقیق بر آن است تا با بررسی یکی از عوامل مؤثر بر اشتغال این بخش، یعنی اعتبارات، به بررسی تاثیر این عامل بر اشتغال بخش کشاورزی بپردازد و با تحلیل نتایج، راهکارهایی برای توسعه اشتغال در این بخش ارائه دهد(بختیاری و پاسبان، ۱۳۸۳)

۲-۲اهمیت بخش کشاورزی در اقتصاد کشورها:

شاید به طور خلاصه بتوان اهمیت بخش کشاورزی را در تولید مواد غذایی و مواد اولیه صنایع بیان کرد. بخش کشاورزی که در گذشته عمده ترین بخش فعالیت اقتصادی محسوب می شد، با شکل گیری و رشد نظام سرمایه داری در اروپا، بر پایه تولید صنعتی به گونه ای تکامل یافت که اینک کاملا با فعالیت های صنعتی در کشورهای پیشرفته، در آمیخته است(رزاقی، ۱۳۶۷، ص ۲۶۴)

۳-۶ ابزار گردآوری اطلاعات

برای جمع‌ آوری اطلاعات از روش های مختلفی مانند مطالعات کتابخانه ای، مراجعه به اسناد و منابع علمی و جستجو در سایت ها و پایگاه های اطلاعاتی بانک کشاورزی استان و همچنین مراجعه و مطالعه اسناد و مدارک موجود در سرپرستی بانک متبوع مراجعه شده است. در مرحله بعد، به منظور اطمینان از تعیین مناسب شاخص های ارزیابی عملکرد شعب بانک، از توصیه ها و نظرات بعضی از اساتیدی که دارای دانش، سابقه و تجربه در رابطه با مدل های کمی اندازه گیری عملکرد بودند استفاده نموده و صحت انتخاب شاخص ها را مشخص کردیم.

۳-۷ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

تحلیل پوششی داده ها (DEA)، یکی از روش های معتبر در اندازه گیری کارایی نسبی مؤسسات مشابه، بر اساس ورودی ها و خروجی ها است. در این روش، با بهره گرفتن از مدل های برنامه ریزی ریاضی، مرزی متشکل از موسساتی با بهترین کارایی نسبی، به دست می‌آید و این مرز، معیاری برای ارزیابی و ارائه راهکارهای بهبود عملکرد سایر مؤسسات قرار می‌گیرد. در تحلیل پوشی داده ها، به دلیل عدم استفاده از تابع تولید، هیچگونه پیش داوری از قبل بر روی مؤسسات مورد بررسی اعمال نمی شود و لذا مدل های DEA، به سبب استفاده از فرضیات کمتر در روند ارزیابی مؤسسات، جایگاه خاصی نسبت به مدل های مشابه پیدا کرده‌اند.

تجزیه و تحلیل داده ها با بهره گرفتن از تکنیک مدل سازی ریاضی (تحلیل پوششی داده ها ) می‌باشد.

متغیر های مستقل شامل شاخص های ورودی و خروجی و متغیر وابسته، اندازه کارایی می‌باشد.

۳-۸ فرایند تحقیق

• • جمع‌ آوری روش های ارائه شده جهت رتبه بندی نتایج حاصل از مدل تحلیل پوششی داده ها

• • بیان معتبرترین و کاربردی ترین روش ها

• • گردآوری داده های مربوط به شاخص های ورودی و خروجی جهت ارزیابی کارائی شعبه های بانک کشاورزی

• • پیاده سازی روش تحلیل پوششی داده ها ( مدل CCR) برای داده های مذکور و رتبه بندی شعبات بانک کشاورزی

• • تحلیل کارائی با بهره گرفتن از مرزهای کارا و ناکارا

• مشخص کردن واحدهای تصمیم گیری ( ^[۲۹]DMU) کارا

۳-۹ روش تجزیه و تحلیل داده ها

در تحقیق حاضر سعی شده است با جمع‌ آوری ، دسته بندی و مشاهده نزدیک عملکرد نواحی مختلف، اطلاعات مورد نظر جمع‌ آوری، ورودی ها و خروجی هایی مناسب که نشان دهنده عملکرد واقعی هر یک از نواحی باشند شناسایی و با روش غیرپارامتریک تحلیل پوششی داده ها اقدام به تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع‌ آوری شده گردیده است. با توجه به روش تحلیل پوششی داده ها در این تحقیق، هر کدام از شعبه های بانک کشاورزی به عنوان یک واحدهای تصمیم گیری در نظر گرفته می‌شوند. هر کدام از واحدهای تصمیم گیری دارای ورودی و خروجی مشخص می‌باشد. بعد از جمع‌ آوری داده های مربوطه و مدلسازی تحقیق، مدل ریاضی مربوطه با بهره گرفتن از نرم افزار Deap 2 حل خواهد شد.

‌بنابرین‏ به منظور ‌پاسخ‌گویی‌ به سوالات تحقیق لازم است ابتدا داده ها تجزیه و تحلیل و سپس نتایج این تجزیه و تحلیل را مورد تفسیر قرار داد. ‌بنابرین‏ با بهره گرفتن از روش تحلیل پوششی داده ها که مبتنی بر یک سری برنامه ریزی خطی است به تجزیه و تحلیل داده ها می پردازیم. در ادامه مدل اولیه تحلیل پوششی داده ها آورده شده است.در حالت اولیه روش تحلیل پوششی داده ها به ارائه مدل زیر به منظور اندازه گیری کارایی نسبی می پردازد (مهرگان ، ۱۳۸۳).

MAX

ST

۰ j = 1,2,…,m U_ro ,V_io <

به عبارت دیگر در روش تحلیل پوششی داده ها نسبت موزون خروجی ها و ورودی ها را ماکزیمم می‌کنیم ‌به این شرط که همین ضرایب در سایر بنگاه ها کارایی آن ها را از واحد بیشتر نکند.

از آنجا که مدل فوق یک مدل غیر خطی است، به منظور سهولت در حل مدل فوق با فرض Vio Xio =1 آن را به یک مدل خطی تبدیل می‌کنیم که در نهایت با اعمال یکسری عملیات ریاضی و با توجه به دوآل مدل فوق داریم: Min

که در آن یک بردار۱×N شامل اعداد ثابت می‌باشد، که وزنهای مجموعه مرجع برای را نشان می‌دهد. مقادیر اسکالر به دست آمده کارائی بنگاه ها خواهد بود که شرط ۱> را تامین می‌کند. مدل فوق را در روش DEA مدل CCR می‌نامند.

۳-۹-۱مدل های پایه ای تحلیل پوشی داده ها

مدل CCR

این تکنیک از سال ۱۹۷۸ با پایان نامه دکتری “ادوارد رودز” در دانشگاه کارنگی میلون با راهنمایی پروفسور کوپر آغاز گردید. رودز پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ملی آمریکا را که در برنامه فالوتزو شرکت می‌کردند، مورد مطالعه قرار داد. آن ها توانستند بدون داشتن اطلاعات ‌در مورد هزینه ها برای محاسبه کارایی فنی مدارسی که دارای ورودی ها و خروجی های چند گانه بودند، فرمولی ارائه کنند.

اولین مدل تحلیل پوششی داده ها بر اساس حروف اول واضعان آن ها CCR نام گرفت. در این مدل، هدف اندازه گیری و مقایسه کارایی نسبی واحدهای سازمانی مانند مدارس، بیمارستان ها، شعب بانک و شهرداری ها با چندین ورودی و چندین خروجی شبیه به هم است. در ادامه به انواع مدل های CCR می پردازیم(مهرگان، ۱۳۹۱، ۵۷).

یکی از ویژگی های مدل تحلیل پوششی داده ها، ساختار بازده به مقیاس آن است. بازده به مقیاس می‌تواند ثابت یا متغیر باشد، بدان معنا که افزایش ورودی به افزایش خروجی به همان نسبت منجر می شود. در بازده متغیر، افزایش خروجی بیشتر یا کمتر از نسبت افزایش ورودی است.

مدل های CCR از جمله مدل های بازده ثابت به مقیاس هستند. مدل های بازده ثابت نسبت به مقیاس زمانی مناسب است که همه واحدها در مقیاس بهینه عمل کنند. در ارزیابی کارایی واحدها هرگاه فضا و شرایط رقابت ناقص، محدودیت هایی را در سرمایه گذاری تحمیل کند، موجب عدم فعالیت واحد در مقیاس بهینه می شود.

مدل BCC

در سال ۱۹۸۴، بنکر، چارنز و کوپر با تغییر در مدل CCR مدل جدیدی را عرضه کردند که بر اساس حروف اول نام خانوادگی آنان به مدل BCC شهرت یافت. مدل BCC مدلی از انواع مدل های تحلیل پوششی داده هاست که به ارزیابی کارایی نسبی واحدها یی با بازده به مقیاس متغیر هستند، زیرا مدل بازده به مقیاس ثابت واحدهای کارای کمتری را در بر می‌گیرد و مقدار کارایی نیز کمتر می شود (بنکر، چارنز و کوپر، ۱۹۸۴).

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

۴-۱ مقدمه

یکی از مهم ترین نیازها در تامین اهداف چشم انداز سازمان ها، افزایش کارآیى سازمانی در کلیه سطوح است. با توجه به نهاده ها و ستاده هاى متعدد واحدهای مختلف بانک ها، در بررسی کارآیى و ارزیابی عملکرد آن تلاش شد تا با توجه برترین ورودی و خروجی این نهاد مورد توجه قرار بگیرد. بعد از مرحله انتخاب ورودی و خروجی های مورد بررسی یکی از مهمترین اصول در ارزیابی عملکرد واحد های اقتصادی انتخاب درست مدل ارزیابی می‌باشد. لذا بنا به اهمیت موضوع، در بخش اول این فصل، ابتدا مدل استفاده شده در این تحقیق را بیان داشته وسپس نهاده ها و ستاده های دخیل در کارایی شعب را معرفی شد.

در بخش دوم، نتایج حاصل از تخمین کارایی شعب بانک کشاورزی استان با بهره گرفتن از الگوی DEA که از جمله روش های تکنیک تصمیم گیری چند معیاره می‌باشد و از طریق از نرم افزار DEAP2 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است ارائه گردید.

۴-۲ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

و) روان نمایشگری^[۶۷]

روان نمایشگری، یکی از باسابقه ترین رویکردهای مشاوره و روان درمانی است که ‌بر اساس آن، افراد به اجرا و بازسازی موقعیت هایی می‌پردازند که برای آن ها توأم با بارهیجانی بااهمیتی بوده است. در واقع در این جریان، فرآیندهای فکری و هیجانی فرد، از طریق کلام و حرکات بدن، ابراز خواهد شد. این روند, در صورت اجرای موفق, برای هریک از اعضا به کسب بینش عمیق تری از شخصیت و احساسات خود و دیگران منتج خواهد شد (فونگ، ۲۰۰۷) و امکان تغییر و بهبود الگوهای رفتاری ناکارآمد و ناسالم در زندگی فردی و بین فردی را فراهم خواهد آورد (کاسن^[۶۸], ۲۰۰۴). روان نمایشگری هم به شکل انفرادی و هم به شکل گروهی, قابل اجرا است ولی شکل گروهی آن، از ابتدای شکل گیری این رویکرد تا کنون، همواره به عنوان رایجترین و شناخته شده ترین شکل اجرای آن محسوب می‌شده است (کارپ, ۱۹۹۸).

ز) روان نمایشگری با محتوای معنوی^[۶۹]

روان نمایشگری با محتوای معنوی، به شکلی التقاطی از روان نمایشگری اشاره دارد که طی آن، در جریان اجرای روند استاندارد و معمول روان نمایشگری, به شیوه ای نظام مند و یکپارچه نگر, از باورها و تجارب معنوی اعضای گروه، به منظور تسهیل و افزایش اثربخشی جریان مشاوره استفاده می‌شود.

۱-۷-۲ تعاریف عملیاتی

الف) شادی

در این پژوهش, منظور از شادی, نمراتی است که آزمودنی ها در پرسشنامه ی شادکامی‌آکسفورد (OHQ) کسب می‌کنند.

ب) لذت

در این پژوهش, منظور از لذت, نمراتی است که آزمودنی ها در مقیاس لذت اسنیت- همیلتون (SHAPS) کسب می‌کنند.

ج) سلامت روان

در این پژوهش, منظور از سلامت روان, نمراتی است که آزمودنی ها در پرسشنامه ی سلامت عمومی‌۲۸ سوالی (GHQ-28) کسب می‌کنند.

د) نگرش مذهبی

در این پژوهش, منظور از نگرش مذهبی, نمراتی است که آزمودنی ها در پرسشنامه ی نگرش سنج مذهب کسب می‌کنند.

ه) روان نمایشگری با محتوای معنوی

در این پژوهش, منظور از روان نمایشگری با محتوای معنوی, ۱۰ جلسه ی هفتگی مشاوره ی گروهی است که دوبار در هفته، در دانشکده ی علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان برگزار گردید. هرجسله به مدت زمان ۹۰ دقیقه برگزار می‌شد و شامل سه مرحله ی گرم کردن, اجرا و مشارکت بود. در ‌هر جلسه, در جریان اجرای مراحل و تکنیک های روان نمایشگری، به طور یکپارچه, باورها و تجارب معنوی اعضا که برگرفته از نگرش مذهبی آنان بود, مورد تأکید و به طور فعالی در پیشبرد روند مشاوره، مورد استفاده قرار می‌گرفت.

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

۲-۱ مقدمه

‌بر اساس مطالعات و پژوهش های متعددی که در حیطه ی سلامت روان انجام شده است، امروزه این موضوع، مورد توافق است که هیجانات مثبت، می‌توانند نقش مهمی‌در سلامت روان افراد داشته باشند (امونز، ۲۰۰۵). ‌بنابرین‏ به نظر می‌رسد در برنامه های مداخله ای یا ‌پیشگیرانه به منظور بهبود یا حفظ سلامت روان، ضرورت دارد که عوامل مؤثر در تجربه ی پایدار هیجانات مثبت، شناخته شود. مطالعات و پژوهش های مختلف انجام شده در حیطه ی روانشناسی مذهب و معنویت، نشان داده‌اند که این دو مؤلفه‌ می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر تجربه ی بادوام و با ثبات هیجانات مثبت داشته باشند (جانسون، ۲۰۰۹). ‌بنابرین‏ به نظر می‌رسد که تأکید بر باورها و عقاید مذهبی، در جریان مداخلاتی که ظرفیت خوبی برای ارتقاء هیجانات مثبت دارند، می‌تواند تأثیر مطلوبی بر حفظ و ارتقاء سلامت روان داشته باشد. روان نمایشگری یکی از مناسب ترین مداخلات برای تحقق این هدف محسوب می‌شود، اما با این حال، هنوز یکپارچه سازی عقاید معنوی و مذهبی در جریان اجرای مداخلات مبتنی بر روان نمایشگری، مورد بررسی های علمی‌قرار نگرفته است. در این فصل، ابتدا به بررسی تاریخچه ی مطالعه ی هیجانات مثبت در علم روانشناسی پرداخته خواهد شد. سپس به هیجانات شادی و لذت، به عنوان مهمترین هیجانات مثبت، پرداخته خواهد شد و ابعاد هریک از این هیجانات و نیز مؤلفه‌ های مرتبط با آن ها ‌بر اساس مبانی نظری و پژوهش های انجام شده، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در ادامه به سلامت روان و تغییرات و تحولات ایجاد شده در مفهوم پردازی این حیطه ی مهم از روانشناسی، پرداخته خواهد شد و ابعاد و مؤلفه‌ های مختلف سلامت روان مورد بحث قرار خواهد گرفت. همچنین مفاهیم مذهب و معنویت و ارتباط آن ها با سلامت روان و هیجانات مثبت، مورد بحث و تبیین قرار خواهد گرفت. در پایان شرح مبانی نظری، نیز ضمن اشاره به ریشه‌های تاریخی رویکرد روان نمایشگری، مهمترین اصول و مبانی این رویکرد و ظرفیت های ارزشمند آن برای مداخله در حیطه ی هیجانات مثبت و سلامت روان و نیز قابلیت استفاده از مفاهیم معنوی در این رویکرد، تبیین خواهد شد. در پایان این فصل، پژوهش های داخلی و خارجی انجام شده که مرتبط با فرضیه های مورد بررسی در این پژوهش می‌باشند، مورد اشاره قرار خواهند گرفت.

۲-۲ هیجانات مثبت

۲-۲-۱ تاریخچه ی هیجانات مثبت

نظریه پردازی در حیطه ی هیجانات مثبت، بیش از دو هزار سال قدمت دارد. نخستین نظریه پردازی های منسجم ‌در مورد این مقوله، به نظریات فلاسفه ی یونان باستان، به خصوص افلاطون و ارسطو ‌در مورد هیجانات شادی و لذت، مربوط می‌شود (ویترس^[۷۰]، ۲۰۰۹). در این نظریات، به طور بارزی به جنبه‌های غیرمادی و فراحسی هیجانات شادی و لذت، تأکید می‌شد و اعتقاد بر این بود که تجربه ی شادی و لذت اصیل، در نتیجه ی تجربیاتی همچون دستیابی به فضایل اخلاقی، درک زیبایی و خوبی، امکان پذیر خواهد بود (کسبیر و داینر، ۲۰۰۸). البته در میان فلاسفه ی یونان، نظریه پردازان از جمله آریستیپوس نیز لذت و شادی را به عنوان احساسات خوشایند آنی و موقعیتی می‌دانستند و برای این هیجانات، جنبه‌های شناختی و متعالی در نظر نمی‌گرفتند (گرامی، ۱۳۸۷).

به تدریج این دانشگاه­ها به مکان یا پایگاه­هایی تبدیل می­شوند که تحولات کوپرنیکی و عملی در آنجا پذیرفته می­ شود و پروژه­ های علمی در آن­ها صورت می­پذیرد. نخستین دانشگاه رسمی جهان در پالنسیای^[۵] اسپانیا در سال (۱۲۱۰) میلادی شکل گرفت و پس از آن دانشگاه ناپل^[۶] در سال (۱۲۲۴) میلادی در ایتالیا دائر گردید. در قرن بیستم، دانشگاه­ها نیروی محرکه­ی آگاهی بخش و برج فرماندهی فکر جوامع شناخته شدند و نقش دانشگاه­ها از تک­نقشی و تک­نهادی به چندبخشی و چندنهادی یعنی نقش آموزشی، پژوهشی، خدماتی، انتشاراتی و رشد حرفه­ای تکامل یافت (همان منبع).

۳-۱-۲تاریخچه آموزش عالی در ایران

آموزش عالی تا پیش از دوره قاجار به شکل مدارس نظامیه بود که مدرسه­های دولتی بودند و حوزه ­های علمیه به­ ویژه حوزه علمیه قم که قدمتی بیش از ۲۰۰سال داشت، حافظ سنتی آموزش عالی بود که ریشه در قرون اولیه اسلام داشت. پس از روی کار آمدن قاجار در ایران، شاهد ایجاد مدارس آموزش عالی در ایران هستیم که در این میان ‌می‌توان به تأسیس دارالفنون اشاره نمود. متأسفانه پس از گذشت چند سال از میزان اعتبارات دولتی برای پرورش دانشجویان و کارشناسان علوم وفنون کاسته، و دارالفنون به یک مدرسه متوسطه معمولی تبدیل شد.

در دوره پهلوی وپس از گذشت ۷۰ سال از ایجاد دارالفنون، ‌بر اساس الگوپذیری از آموزش عالی نوین و مبتنی بر تجربه کشورهای اروپایی و آمریکایی، نخستین دانشگاه ایران یعنی دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳ه.ش تأسیس شد. و برخلاف دارالفنون که از مدرسان خارجی استفاده می­کرد، دانشگاه تهران از بدو تأسیس استفاده از مدرسان و نیروهای ایرانی را جزء اهداف خود قرار داد.

تا پایان جنگ جهانی دوم دانشگاه تهران تنها دانشگاه ایران بود،حدود ۱۲ سال پس از تأسیس دانشگاه تهران، دانشگاه ­های تبریز، مشهد، شیراز، اصفهان، اهواز و پلی­تکنیک ایران تأسیس شد.

هم زمان با رشد شهرنشینی، صنعتی شدن و توسعه اقتصادی، نوسازی آموزش عالی به سرعت گسترش یافت ‌و نخستین دانشگاه خصوصی ایران در سال ۱۳۳۹ به نام دانشگاه ملی ایران و در سال ۱۳۴۳ دانشگاه شریف به عنوان نخستین دانشگاه صنعتی ایران تأسیس گردید (تکمیل همایون،۱۳۸۵، ص۹۸).

پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۹ در راستای اسلامی نمودن دانشگاه­ها و ایجاد تغییرات بنیادی و ساختاری به مدت سه سال دانشگاه­ها تعطیل شدند. این رویداد، تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی با هدف ایجاد و برنامه­ ریزی برای گسترش آموزش عالی اسلامی در ایران را الزامی می­نمود، به­ طوری که پس از بازگشایی دانشگاه­ها در سال ۱۳۶۲، دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان یک دانشگاه خصوصی در حد وسیعی با ۷۳ شعبه و ۷۰مرکز تأسیس شد و علاوه بر این،پس از انقلاب اسلامی دانشگاه ­های متعددیکه وابسته به وزارت علوم وتحقیقات و فناوری و یا دیگر وزارت خانه­ها و سازمان­ های دولتی بودند، تأسیس شدند؛ به طوری که امروزه بیش از ۴۰۰مرکز آموزش عالی و دانشگاه در کشور وجود ‌دارد از مهمترین دانشگاه ­های تأسیس شده پس از انقلاب ‌می‌توان به دانشگاه ­های تربیت مدرس، پیام نور،دانشگاه فنی و حرفه­ای و دانشگاه فرهنگیان اشاره نمود. همچنین وزارت علوم،تحقیقات و فناوری با توجه به نیازهای جامعه و برنامه ­های توسعه اقتصادی دولت و امکانات موجود در هر منطقه، اقدام به صدور مجوز تأسیس مؤسسات آموزش عالی غیردولتی–غیرانتفاعی نموده که در حال حاضر حدود ۲۰۰موسسه غیردولتی در ایران وجود دارد.(همان منبع).

۴-۱-۲تاریخچه تشکیل دانشگاه فرهنگیان(تربیت معلم)

برای دست­یابی به سرگذشت تاریخی تشکیل تربیت معلم در ایران باید به حدود یک صد سال گذشته نگاهی دوباره انداخت. تشکیل تربیت معلم در ایران را ‌می‌توان نقطه عطفی در تاریخ آموزش و پرورش مدرن ایران دانست. پس از تأسیس ((دارالفنون)) در سال ۱۲۳۰ ه.ش و ایجاد و گسترش مدارس جدید از قبیل رشدیه، مشیریه، ادیب، سادات، اسلام، اقدسیه، علمیه، کمالیه، مروت، سلطانی، شرف، دانش و… نیازبه معلم برای تدریس در مدارس به ویژه معلمانی که با اصول تعلیم وتربیت جدید آشنا باشند به طور روزافزونی مشاهده می­شد. وزارت علوم در سال (۱۲۳۴ه.ش)تأسيس شد. نخستین وزیر آن “علیقلی­خان اعتضادالسلطنه ” بود. برخی از مسئولیت­های این وزارت خانه: اداره دارالفنون، توسعه مدارس، رسیدگی به اوقاف و اداره مطبوعات بود.پس از جنبش مشرو طیت(۱۲۸۵ه.ش)وتصویب قانون اساسی ‌و متمم آن، نام وزارت علوم به وزارت معارف، اوقاف وصنایع مستظرفه تغییر یافت. قانون اداری این وزارت خانه در ۱۱ شهریور۱۲۸۹ه.ش وقانون اصلی وزارت معارف در ۱۲۹۰ه.ش. از تصویب مجلس گذشت. (معتمدی،ص۱۱۸،۱۳۹۱).در مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی دوره اول جلسه ۲۸۰ در روز شنبه (۶جمادی­الأولی ۱۳۲۶ه.قمری برابر با ۱۶ خرداد ۱۲۸۷ ه.ش)دکتر ولی­اله­خان نماینده مجلس در جواب معاون وزارت معارف در بحث نداشتن دیپلم معلمی می­گوید: این دیپلمی که آن­ها (دانش آموزان ایرانی) دارند، فقط از بابت تمام کردن دوره تحصیل آن مدرسه­ای است که در آن تحصیل کرده ­اند، یعنی دیپلم آن­ها دیپلم شاگردی است ولی دیپلم این­ها (معلمان خارجی دارالفنون) دیپلم معلمی است و ما در مدرسه اینطور اشخاص را لازم داریم اگر ما از خودمان معلم داشته باشیم البته باید آن ها را بیاوریم مصدر کار قرار دهیم و اگر نداشته باشیم، چنانچه نداریم بدبختانه باید از خارج بیاوریم و (وزارت معارف) در واقع کارخانه معلم سازی را دایر نماید.

اهداف ‌و مقاصد ارزشی شامل دو بخش عمده به نام های مشتریان و شرکا و تشریح منافعی که هر یک از آن ها از مدل کسب و کار به دست می آورند می شود . تعریف اهداف و مقاصد ارزشی به طور خودکار آنچه را که شرکت قرار نیست به مشتری ارائه کند معرفی خواهد کرد. یک مدل کسب و کار همچنین باید اهداف و مقاصد ارشمندی برای شرکای تجاری به همراه داشته باشد . این اهداف بایدبه اندازه کافی قوی و مناسب باشند تا باعث تحریک شرکا به شرکت در فرایند خلق ارزش بشود . عامل ارتباط بین شرکت با مشتریان بر اساس محصولات و خدمات پایه ریزی می شود . این کار باعث اجرایی شدن اهداف ارزشی و خلق سود تضمین شده برای مشتریان می شود . سومین عامل یک مدل کسب وکار معماری خلق ارزش است . شرکت باید تصمیم بگیرد در چه بازاری قصد خدمات رسانی دارد . بازار ها می‌توانند بر اساس جغرافیا ، آمار جمعیتی ، ویژگی های فیزیولوژیکی و… تقسیم بندی شوند . تصمیم گیری ‌در مورد حضور و عدم حضور در یک بازار نیز در این بخش صورت می‌گیرد . معماری ارزش شامل منابعی است که شرکت می‌تواند به واسطه آن ها طرح ها و فعالیت های خاصی را برنامه ریزی و هماهنگ سازی کند . همچنین نوع معماری می‌تواند نمایانگر درجه دوام و مقاومت مدل کسب و کار باشد . همچنین تعیین کننده فعالیت هایی است که می‌تواند با امکانات درونی و یابا برون سپاری انجام شود . مدل درآمدی شامل توصیف روش هایی است که شرکت برای تحصیل درآمد مورد استفاده قرار می‌دهد . کسب و کار می‌تواند منابع درآمدی مختلفی داشته باشد . روش درآمدی مختلط باید با دقت گزینش شود و موجب تداوم فروش و حفظ روند رشد شود (سمیع زاده ، ۱۳۹۰، ص۳۴) .

چارچوب توصیف ماسانل در سال۲۰۱۰ میلادی توسط ماسانل و ریکارت پیشنهاد شده است . آن ها با بهره گرفتن از قانون “علت و معلول ” اجزاء مدل کسب و کار یک سازمان را انتخاب های آن سازمان (علت) و پیامدهای آن انتخابها (معلول) پیشنهادکرده اند (عماد زاده،۱۳۹۱،ص ۶) .

بررسی حوزه عملکرد دو چارچوب توصیف استروالدر و ماسانل

دوتعریف متفاوت از مدل کسب وکار ارائه و اجزاء متفاوتی را برای آن پیشنهاد کرده‌اند . همچنین جایگاه مدل کسب وکار در سازمان و رابطه آن با استراتژی را از دو دیدگاه متفاوت مشاهده می‌کنند . مقایسه این دو چارچوب توصیف نشان می دهدکه حوزه عملکرد آن ها متفاوت است . حوزه عملکردچارچوب توصیف استروالدرکاملاً در سطح معماری سازمان قرار گرفته است. اما حوزه عملکرد چارچوب توصیف ماسانل از سطح برنامه ریزی شروع می شود و به سطح معماری سازمان ختم می‌گردد . در واقع انتخابها در سطح برنامه ریزی و پیامدهای انتخابها در سطح معماری سازمان واقع می‌گردد و چرخه های بالندگی ، لایه‌های استراتژی و مدل کسب و کار سازمان را به هم ممزوج می نمایند. در دیدگاه ماسانل ، انتخاب مدل کسب وکار مناسب سازمان ، استراتژی ، سازمان می‌باشد (عماد زاده،۱۳۹۱،ص ۷) .

جدول (۲-۲) نُه سنگ بنای مدل کسب وکار ماخذ استروالدر (۲۰۰۴)

ارکان

سنگ بنای کسب وکار

شرح

محصول

ارزش قابل ارائه

نمای یک لیازمحصولات وخدمات یک شرکت است که برای مشتری دارای ارزش هستند.

واسط مشتری

مشتری هدف

بخشی از مشتریان هستندکه یک شرکت می‌خواهد به ارائه ارزش به آن ها بپردازد.

کانال توزیع

ابزاری است برای در ارتباط بودن با مشتری

ارتباط

نوع پیوندی که یک شرکت بین خود ومشتری ایجادکرده را توصیف می‌کند.

مدیریت زیر ساخت

پیکربندی ارزش

چیدمان فعالیت‌ها و منابع ضروری در خلق ارزش برای مشتری را توصیف می‌کند.

قابلیت

توانایی اجرای الگویی تکرار پذیرازاقداماتی است که درخلق ارزش برای مشتری ضروری هستند.

شراکت

یک موافقتنامه همکاری داوطلبانه بین دو یا چند شرکت با هدف خلق ارزش برای مشتری است.

جنبه‌های مالی

ساختارهزینه

نمایش تمامی تمهیدات به کار گرفته شده در مدل کسب وکاربراساس پول است.

مدل درآمدی

روش کسب درآمد یک شرکت ازطریق جریان‌های درآمدی مختلف را توصیف می‌کند.

۲-۳-۴ ) الگوهای طراحی کسب و کار

در این بخش به شناسایی و بررسی جمله چارچوب مدل کسب و کار فابر^[۲۰]،MAPIT،IDEA VISOR،FBBM و چارچوب دینامیک پرداخته می شود .

الگوی فابر چارچوبی را برای طراحی مدل کسب و کار ارائه نموده اند که شرکت‌ها را قادر خواهد ساخت بهترین مدل کسب وکار را با توجه به شرایط بازار و در چهار بعد خدمات ، سازمان ، مالی و فناوری طراحی نمایند . در این چارچوب ، مسئله اصلی که مورد توجه قرار گرفته این فرض است که با توجه به تغییرات رو به گسترش محیط ، طراحی مدل های کسب و کار در حال پیچیده تر شدن است . به عنوان مثال ، در آینده هریک از شرکا باید قادر به انجام وظایف بیشتری بوده تا بتوانند در جایگاه ی که قرار می گیرند به خوبی به ایفای نقش بپردازند. آن ها باید قادر به پرکردن شکافهای حاصل باشند و بتوانند در ارائه عقاید و نظرات کارشناسی مورد نیاز این صنعت که مرتبا ًدر حال تغییر است ، با یکدیگر همکاری نمایند ( فابر ، ۲۰۰۳، ص ۲۰۱) .

الگویMAPIT ، که از ۵ واژه , Market, Actor Product, Influence , Transactionگرفته شده ، توسط متلی و پدرسون به منظور درک شرایط ساختاری ، استراتژیها ، نقش و وظایف کسب و کار ارائه شده است. در بعد بازار به تفکیک ، دانش مورد نیاز بازار، فنی و مشخص نمودن حوزه کسب وکار/ ارزش‌های مشتری ، بعد دست اندرکاران به مدل‌های هزینه و درآمد و مقیاس و محدوده اقتصادی ، بعد محصول به انواع محصول شامل فیزیکی ، اطلاعاتی و خدمات و پیچیدگی محصول شامل توانایی متمایز سازی بازار خرید و تولید آنلاین ، بعد تأثیر به اثرات حاصل از ارتباطات شبکه ، اعتماد حاکم و وابسته ، رابط قبلی ، روابط شخصی و اطلاعات ناموزون و بعد معاملات به ریسک معاملات ، استاندارد نمودن معاملات ، تکرر معاملات پرداخته می شود ( گریس گارد^[۲۱] ، ۲۰۰۳ ،ص ۱۳۹) .

الگوی IDEA : واژهIDEA از حروف اول این چهار ماژول گرفته شده است . این چارچوب پس از بررسی ‌ماژول‌های ۴ گانه شناسایی ، طراحی ، ارزیابی و جمع‌ آوری ، مدل کسب و کار را از ۲ بعد زنجیره ارزش و مالکیت ، بررسی می‌کند .

ماژول شناسایی^[۲۲] : نام این ماژول از لغت گرفته شده است. در این مرحله فناوری جدید مورد شناسایی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته تا مدل‌های کسب و کار جدید ‌بر اساس فناوری جدید طراحی شود. با توجه به آنکه مدل‌های کسب و کار ‌بر اساس مفروضات مکانیسم‌های صنعت ساخته می‌شوند و تا این مفروضات تغییر نکنند ، نیازی به تغییر مدل‌های کسب و کار آن وجود ندارد . ‌بنابرین‏ اولین گام ، شناسایی نوآوری در فناوری صنعت و کارساز تغییر مفروضات است .