متغیر

ضریب

انحراف معیار

t-آماره

Prob.

نوع رابطه

سطح معنی داری

BOARD_SIZE

-۰٫۳۹۲۴۵۵

۰٫۱۵۹۵۷۴

-۲٫۴۵۹۳۸۸

۰٫۰۱۴۵

منفی

۹۰%

C

۶٫۱۲۴۸۶۰

۰٫۸۱۰۳۰۰

۷٫۵۵۸۷۵۲

۰٫۰۰۰۰

مثبت

معناداری است

آماره های وزن دار

آماره های بدون وزن

ضریب تعیین

۰٫۴۴۳۳۴۳

ضریب تعیین

۰٫۱۷۹۸۳۲

ضریب تعیین تعدیل شده

۰٫۳۰۳۷۰۷

آماره دوربین واتسون

۱٫۵۶۰۰۷۷

آماره دوربین واتسون

۲٫۰۹۳۳۱۶

F-statistic

۳٫۱۷۴۹۹۵

Prob(F-statistic)

۰٫۰۰۰۰۰۰

همان‌ طور که از جدول ۴-۶ مشاهده می­ شود مقدار P-Value مربوط به آماره ( Prob(F-statistic که بیانگر معنی دار بودن کل رگرسیون می‌باشد، برابر ۰٫۰۰۰۰۰۰ بوده و حاکی از آن است که مدل درسطح اطمینان ۹۹ درصد معنادار می‌باشد. همچنین آزمون دوربین- واتسون رابطه بالا عدد بین ۱٫۵ تا ۲٫۵ می‌باشد که مناسب است و نشان دهنده مورد پذیرش بودن فرض نبود خود‏‏همبستگی است. نتائج آزمون فرضیه نشان می‌دهد که بین اندازه هیئت مدیره و ریسک کوتاه ‌مدت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معکوس و معنی داری وجود دارد. ضریب تعیین تصحیح شده نشان می‏ دهد که حدود ۳۰٫۳ درصد از تغییرات توسط متغیرهای مستقل ذکر شده در جدول بالا تبیین می‏ شود.

۴-۴-۲ آزمون فرضیه دوم

– بین تعداد مدیران مستقل و ریسک کوتاه ‌مدت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معنی داری وجود دارد.

H₀ : بین تعداد مدیران مستقل و ریسک کوتاه ‌مدت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معنی داری وجود ندارد.

H₀ : βi = 0

H₁ : بین تعداد مدیران مستقل و ریسک کوتاه ‌مدت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معنی داری وجود دارد.

H₁ : βi ≠ ۰

الف – آزمون معنی دار بودن روش اثرات ثابت

برای آزمون معنی دار بودن روش اثرات ثابت باید از دو آزمون آماره F و هاسمن^[۷۴] استفاده نمود.

الف-۱- آزمون فرضیه تحقیق

آزمون آماره F

جدول ۴-۷ : نتایج آزمون آماره F برای آزمون فرضیه دوم

شرح

مقدار آماره

درجه آزادی

احتمال

Cross-section F

۳٫۶۳۳۹۱۵

(۷۳,۲۹۵)

۰٫۰۰۰۰

الف -۲- آزمون هاسمن

جدول ۴-۸ : نتایج آزمون هاسمن برای آزمون فرضیه دوم

شرح

مقدار آماره

درجه آزادی

احتمال

Cross-section random

۰٫۳۲۹۱۶۳

۱

۰٫۵۶۶۲

با توجه به اینکه ، از آزمون به عمل آمده برای مدل رگرسیونی اول احتمال به دست آمده بیشتر از ۵ درصد می‌باشد ، در ابتدا به روش تصادفی انجام شده بود ، ولی به علت اینکه نامناسب بودن مقدار P-Value ، لذا در این مدل باید از روش اثرات ثابت استفاده نماییم.

جدول (۴-۹) : بررسی مدل ترکیبی فرضیه دوم

متغیر

ضریب

انحراف معیار

t-آماره

Prob.

نوع رابطه

سطح معنی داری

INDEPENDENT_DIRECTORS

۲٫۴۰۳۳۸۹

۰٫۴۳۲۰۹۴

۵٫۵۶۲۱۸۸

۰٫۰۰۰۰

مثبت

معناداری است

C

۲٫۷۱۴۹۶۳

۰٫۲۵۶۲۵۲

۱۰٫۵۹۴۸۸

۰٫۰۰۰۰

مثبت

معناداری است

آماره های وزن دار

آماره های بدون وزن

ضریب تعیین

۰٫۴۷۵۵۴۸

ضریب تعیین

۰٫۱۷۹۹۶۷

ضریب تعیین تعدیل شده

۰٫۳۴۳۹۹۱

آماره دوربین واتسون

۱٫۵۵۹۳۶۴

آماره دوربین واتسون

۲٫۰۳۵۳۲۴

F-statistic

۳٫۶۱۴۷۵۹

Prob(F-statistic)

۰٫۰۰۰۰۰۰

همان‌ طور که از جدول ۴-۹ مشاهده می­ شود مقدار P-Value مربوط به آماره ( Prob(F-statistic که بیانگر معنی دار بودن کل رگرسیون می‌باشد، برابر ۰٫۰۰۰ بوده و حاکی از آن است که مدل درسطح اطمینان ۹۹ درصد معنادار می‌باشد. همچنین آزمون دوربین- واتسون رابطه بالا عدد بین ۱٫۵ تا ۲٫۵ می‌باشد که مناسب است و نشان دهنده مورد پذیرش بودن فرض نبود خود‏‏همبستگی است. نتائج آزمون فرضیه نشان می‌دهد که بین تعداد مدیران مستقل و ریسک کوتاه ‌مدت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. ضریب تعیین تصحیح شده نشان می‏ دهد که حدود ۳۴٫۳ درصد از تغییرات توسط متغیرهای مستقل ذکر شده در جدول بالا تبیین می‏ شود.

۴-۴-۳ آزمون فرضیه سوم

– بین سهامداری مدیران و ریسک کوتاه ‌مدت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معنی داری وجود دارد.

H₀ : بین سهامداری مدیران و ریسک کوتاه ‌مدت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معنی داری وجود ندارد

H₀ : βi = 0

H₁ : بین سهامداری مدیران و ریسک کوتاه ‌مدت سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه معنی داری وجود دارد

H₁ : βi ≠ ۰

الف – آزمون معنی دار بودن روش اثرات ثابت

برای آزمون معنی دار بودن روش اثرات ثابت باید از دو آزمون آماره F و هاسمن^[۷۵] استفاده نمود.

الف-۱- آزمون فرضیه تحقیق

آزمون آماره F

جدول ۴- ۱۰ : نتایج آزمون آماره F برای آزمون فرضیه سوم

مطابق گات ۱۹۹۴ ، تصمیم گات ۱۹۷۹ راجع به اعطا رفتار متمایز و مطلوب تر، تقابل و مشارکت بیشتر کشورهای در حال توسعه، عموما ً به شرط توانمند سازی^[۳۰۹] برمی گردد که امروزه جزء لایتجزای گات ۱۹۹۴ شده است. شرط توانمند سازی یکی از تصمیماتی بود که اعضای متعاهد گات در چارچوب معنای بند (۴)(ب) مربوط به ضمیمه (الف) الحاقی به گات ۱۹۹۴ وارد موافقت نامه سازمان تجارت جهانی کردند.^[۳۱۰] این بند چنین مقرر می‌دارد: علی رغم مقررات ماده ۱ موافقت نامه عمومی اعضا می‌توانند رفتار مطلوب تر و متمایز را به کشورهای در حال توسعه اعطا کنند ، بدون اینکه لازم باشد چنین رفتاری به دیگر اعضا اعطا شود.^[۳۱۱]

الف. اعطا رفتار ترجیحی به کشورهای در حال توسعه مطابق شرط توانمند سازی

بند (الف)۲ شرط توانمند سازی بیان می‌کند که رفتار مطلوب تر و متمایز اشاره شده در بند ۱ شامل: رفتار تعرفه ای ترجیحی است که از سوی کشورهای عضو توسعه یافته به محصولاتی که مبدأ آن در کشورهای عضو در حال توسعه است مطابق با نظام عام ترجیحات اعطا می شود.^[۳۱۲] مرجع استیناف در قضیه ” جوامع اروپایی- تعرفه های ترجیحی ” این قاعده را که شرط توانمند سازی به عنوان استثنایی بر ماده ۱:۱ گات ۹۴ عمل می‌کند نهادینه ساخت^[۳۱۳]. بند ۱ شرط توانمند سازی صراحتا ً اعضا را از انجام تعهد مندرج در ماده ۱:۱ به منظور ارائه رفتار مطلوب تر و متمایز به کشورهای در حال توسعه معاف ‌کرده‌است ^[۳۱۴]. شرط توانمند سازی به کشورهای عضو توسعه یافته اجازه داده است تا دسترسی آسان تر و بیشتر محصولات کشورهای در حال توسعه به بازارهایشان را به نسبت آن چه که به واردات محصولات مشابه از کشورهای توسعه یافته اعطا می‌کنند فراهم آورند.^[۳۱۵] آن چه مهم است این است که اعضا سازمان تجارت جهانی نه تنها اجازه دارند که از ماده ۱:۱ گات تخطی کنند بلکه تشویق به انجام این کار نیز شده اند. ^[۳۱۶]

لذا شرط توانمند سازی نقش حیاتی را در افزایش تجارت به عنوان وسیله ای برای تحریک رشد اقتصادی و توسعه ای کشورهای در حال توسعه ایفا می‌کند.^[۳۱۷] شرط توانمند سازی در صورتی می‌تواند مورد مطالبه قرار گیرد که شرایط خاص مندرج در بند ۳و۴ فراهم آمده باشد. بند ۳ مقرر می‌دارد: هر رفتار مطلوب تر و متمایزی که مطابق این شرط ارائه می شود ، الف: بایستی طوری طراحی شده باشد که تجارت از کشورهای در حال توسعه را تسهیل کرده و افزایش دهد نه این که منجر به افزایش موانع یا ایجاد مشکلات ناروا بر تجارت دیگر اعضا گردد.

ب: نبایستی مانعی برسر راه کاهش یا حذف تعرفه ها و یا دیگر قیود و محدودیت ها بر تجارت مطابق رفتار ملت کامله الوداد شود.

ج: چنین رفتاری می بایست به نحوی طراحی و یا در صورت لزوم اصلاح شود که پاسخ مثبتی به نیازهای تجاری، مالی و توسعه ای کشورهای در حال توسعه به حساب آید.

بند ۴: ” شرایط شکلی مقرر برای ارائه ، اصلاح و فسخ یک اقدام ترجیحی را بیان می‌کند. مطابق این بند اعضا اعطا کننده رفتار ترجیحی به کشورهای در حال توسعه بایستی سازمان تجارت جهانی را مطلع کرده و به درخواست عضو ذی نفع فرصت کافی برای مشورت راجع به هر مشکل یا موضوعی که ممکن است حادث شود بدهند. “

ب. رفتار تعرفه ای ترجیحی اضافی مطابق شرط توانمند سازی

در قضیه ” جوامع اروپایی- ترجیحات تعرفه ای ” سوال مطرح این بود که آیا جوامع اروپایی می‌توانند رفتار تعرفه ای ترجیحی را به کشورهای در حال توسعه خاصی اعطا و از دیگران استثنا کنند؟ قانون شورای جوامع اروپایی تحت عنوان قانون نظام عام ترجیحات جوامع اروپایی به شماره ۲۰۰۱/۲۵۰۱ (مورخ ۱۰ دسامبر ۲۰۰۱)^[۳۱۸]۵ نوع ترتیب تعرفه ای ترجیحی را مقرر می‌کند: ۱٫ ترتیبات کلی ۲٫ ترتیبات تشویقی خاص برای حمایت از حقوق کارگران ۳٫ ترتیبات تشویقی خاص برای حمایت از محیط زیست ۴٫ ترتیبات خاص برای کشورهای کمتر توسعه یافته ۵٫ ترتیبات خاص برای مبارزه با تولید و توزیع مواد مخدر.

ترتیبات کلی : ترجیحات تعرفه ای را برای تمامی کشورهای در حال توسعه مقرر می‌کند. ترتیبات خاصی که تنها برای کشورهای کمتر توسعه یافته است مشکلی را ایجاد نمی کند هر دو دسته این ترتیبات ‌بر اساس شرط توانمند سازی موجه قلمداد می‌شوند. بند (د) راجع به ترتیبات خاص برای کشورهای کمتر توسعه یافته چنین بیان می‌کند: شرط توانمند سازی شامل رفتار خاصی که به کشورهای کمتر توسعه یافته در میان کشورهای در حال توسعه در رابطه با هر اقدام کلی یا خاصی که به نفع کشورهای در حال توسعه است هم می‌گردد. اما در رابطه با مطابقت ترتیبات تشویقی خاص برای حمایت از حقوق کارگران و محیط زیست و ترتیبات خاص مبارزه با مواد مخدر با گات ۹۴ مسائلی مطرح می شود. تنها بعضی از کشورهای در حال توسعه هستند که ذی نفعان این ترتیبات به شمار می‌روند . برای مثال ترجیحات مربوط به ترتیبات تشویقی خاص برای حمایت از حقوق کارگران و حمایت از محیط زیست محدود به آن دسته از کشورهایی می شود که از سوی جوامع اروپایی در تطابق با استانداردهای خاص سیاست های محیط زیستی یا کار و کارگری تعیین می‌شوند . برای مثال ترجیحاتی که مطابق ترتیبات خاص راجع به مبارزه با تولید و توزیع مواد مخدر تنها به ۱۱ کشور امریکای لاتین و پاکستان اعطا شده است.^[۳۱۹]

هند در قضیه ترجیحات تعرفه ای به عنوان خواهان از پانل درخواست کرد تا مطابقت ترتیبات مواد مخدر با سازمان تجارت جهانی و همچنین ترتیبات تشویقی خاص برای حمایت از حقوق کارگران و محیط زیست را بررسی کند. هر چند بعدا ً خواسته خود را محدود به ترتیبات مواد مخدر کرد و لذا نتایج به دست آمده از این اختلاف تنها مربوط به مطابقت ترتیبات مواد مخدر با سازمان تجارت جهانی می شود . اما روشن است که نتایج حاصل از این قضیه را می توان نسبت به دیگر ترتیبات خاص نیز قابل تسری دانست . موضوع ماهوی اصلی در این قضیه این بود که آیا ترتیبات راجع به مواد مخدر با بند (الف)۲ شرط توانمندسازی و به ویژه اصل عدم تبعیض که در پی نوشت شماره ۳ آن آمده است منطبق می‌باشد یا خیر^[۳۲۰]. پانل در این قضیه چنین گفت : ” قصد آشکار مذاکره کنندگان راجع به نظام عام ترجیحات این بوده که این نظام متساویا ً به تمامی کشورهای در حال توسعه اعطا شود و تمامی تفاوت ها در اعطا رفتار ترجیحی واحد به کشورهای در حال توسعه خاتمه یابد. “^[۳۲۱]

۲-۱۰-۴- نامزد شدن برای تصدی یکی ازپستهای مهم کودتا

این جرم درماده۱۸۸قانون مجازات اسلامی مصوب۱۳۷۰پیش بینی شده است. مطابق این ماده هرکس درطرح براندازی حکومت اسلامی خود را نامزد یکی از پستهای حساس حکومت کودتا نماید ونامزدی اودرتحقق کودتا به نحوی ‌موثر باشد محارب ومفسد فی الارض است.

فرد مشمول این ماده درطرح براندازی شرکت نداشته بلکه صرفا قبول ‌کرده‌است که درصورت پیروزشدن کودتاچیان یکی ازپستهای حساس حکومت کودتا را قبول نماید. برای شمول این ماده نسبت به فرد، علاوه بر اینکه پست مورد نظر بایدعرفاً حساس تلقی شود، این نامزد باید به دلایلی مثل ذی نفوذ یا محبوب بودن نامزد دربین همه یا بخشی ازمردم، درتحقق کودتا به نحوی ‌موثر باشد.

برخلاف جرم طرح براندازی حکومت اسلامی که قانونگذاراشاره به فرد یا گروه کرده در این ماده فقط کلمه “هرکس” رابه کاربرده است. پس هرکس اعم ازفرد یا گروه است. وشامل افرادی می شود که دارای مسئولیت کیفری می‌باشند. وحکم ماده نمی تواند افرادی راکه ازنظرمقررات کشوری به علت صغرسن ویا نقص قوای عقلی ویا محکومیت به جرائم خاص ویا کسانی که به موجب حکم دادگاه به محرومیت از حقوق اجتماعی محروم شده اند، دربرگیرد.

مراد ازکودتا سوءاستفاده ‌از قدرت ‌و تجاوز به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و واژگون ساختن حکومت و دراختیارگرفتن قدرت به وسیله قوای نظامی است که معمولاً به سرکردگی و رهبری یکی از مقامات مهم نظامی صورت می‌گیرد. ( پیمانی،۶۰:۱۳۷۴)

کسیکه خود را جهت طرح براندازی حکومت اسلامی نامزد پست مهمی می‌کند، باید وجود او درتحقق جرم کاملاً ‌موثر باشد. بدین معنی که دیگران بدانند که چه شخصی رهبری ومسئولیت آن ها را برعهده خواهد گرفت که این را دادگاه رسیدگی کننده با درنظرگرفتن شخصیت سیاسی،اجتماعی، سوابق وفعالیت مبارزاتی و وجهه و اعتبار نامزد، مؤثر بودن یا نبودن اقدام وی را مشخص می‌کند.

جهت تحقق این جرم علاوه برعمد عام مرتکب، دایربرقصد خیانت به کشور، ازطریق نامزدی جهت عهده دارشدن یکی ازمشاغل حساس درکودتا، وجود احراز قصد خاص مرتکب نیزضروری است. که قصد خاص مرتکب موثربودن نامزدی شخص درتحقق کودتا است.

البته مصادیق دیگری هم از جمله ماده ۵۱، ۶۳،۶۱ و۶۵ قانون مجازات نیروهای مسلح از دیگرموارد مفروض محاربه است که در جای خود قابل بحث بوده ولی به اهم آن اشاره گردید .

‌بنابرین‏ گاهی قانون‌گذار ‌از برخی از ضوابط واصول جزایی عدول می‌کند ومجازاتی که جرم را برای جرم دیگر بدون وجود رابطه علیت میان آن دو جرم و بدون توجه به متناسب جرم ومجازات به کارمی گیرد. برخی از جرائم درحکم محاربه محسوب گشته اند و یا در شرایطی می‌توانند چنین محسوب شوند. در حالی که هیچ ارتباطی با سلاح ودست به اسلحه ندارند. این جرم درقوانین مختلف پیش‌بینی شده است.

فصل سوم

جرم سیاسی و بغی در فقه و حقوق ایران

۳- جرم سیاسی و بغی در فقه و حقوق ایران

جرم سیاسی به هر عمل مجرمانه‌ای اطلاق می‌شود که انگیزه ارتکاب آن سرنگونی نظام سیاسی و اجتماعی و اختلال در مدیریت سیاسی و صدمه به زمام‌داری کشور باشد این جرم ممکن است به تنهایی و یا همراه جرایم عمومی، اجتماعی و امنیتی ارتکاب یابد در اصل ۱۶۸ قانون اساسی از جرم سیاسی اسم برده شده ولی تعریف آن بر عهده قوانین عادی گذاشته شده است.

دراصطلاح فقهی جرم سیاسی یابغی به عملی گویند که گروهی از مسلمانان که تشکیلات قوی دارند و از فرمان و اطاعت ولی امر مسلمین در اثر شبهاتی بی‌اساس که برای آنان به وجود آمده، خارج گردیده با قصد و اختیار اقداماتی راانجام دهند خواه عمل از راه فساد فی الارض و محاربه و یا از راه جاسوسی برای دولت‌های اجنبی و یا جنگ مسلحانه با حکومت اسلامی و یا امور دیگر صورت گیرد.

جرایم سیاسی اصولاً به عنوان جرایم ضد امنیت کشور به شمار می‌آیند و با ارتکاب آن امنیت کشور مورد تهدید قرار می‌گیرد و در برخی از موارد هدف مرتکبین تغییر نهادها و سازمان‌های متشکل کشور است و مرتکبین این جرایم با توجه به اعتقادات خویش دارای انگیزه های آرمانی می‌باشند و عمل خویش را نوعی عمل قهرمانانه می‌دانند. این اعمال بر علیه امنیت کشور با دارا بودن دو شرط اساسی ذیل جرم تلقی نمی‌شوند:

الف ) عدم مشروعیت نظام حاکم از دیدگاه واعتقادمردم.

ب ) همراهی اکثریت مردم جامعه با مرتکبین این اعمال. ( نجف‌پور ، ۱۳۹۰ : ۵ )

یکی از مصادیق بارز جرم سیاسی، شورش دربرابر حاکم و حکومت اسلامی، و خروج گروهی از مسلمانان بر امام عادل است، که در فقه، تحت عنوان بغی از آن یاد می‌شود. بغی، یکی از مسائل فقه حکومتی است که فقها در باب جهاد به بررسی آن پرداخته‌اند؛ به نظر می‌رسد، دلیل ذکر آن در باب جهاد، ارتباط مستقیم جنگ با جرم سیاسی باشد. البته حقوق ‌دانان و فقها به‌صراحت قائل ‌به این نیستند که بغی همان جرم سیاسی است و در آن اختلاف‌ نظر دارند؛ ولی با توجه به تعاریفی که فقها از بغی، و حقوق‌دانان از جرم سیاسی ارائه داده‌اند، اگر نتوان گفت که بغی همان جرم سیاسی است و همه مصادیق و شرایط آن را دارا است، دست‌ کم می‌توان گفت که بین آن دو رابطه عموم و خصوص مطلق برقرار است‌؛ به بیان دیگر، بغی مصداق بارز جرم سیاسی، و دربرگیرنده بیشتر احکام جرم سیاسی خواهد بود.

اگرچه بغی در قانون جدید مجازات اسلامی تحت عنوان حدود واقع شده، اما همچنان به شرایط این جرم به‌طورمشخص اشاره‌ای نشده است؛ توبه در خصوص این جرم نیز در نهاد مؤثر و ارزشمند توبه که بیشتر در حدود و حقوق الله پذیرفته شده است، چه در فقه اسلامی و چه در قانون مجازات اسلامی مورد توجه قرار نگرفته است.

علی رغم تفاوتهایی که جرم سیاسی با جرم عمومی در مقام برخورد با متهم یا مجرم سیاسی دارد و با وجود این که سیاسی شمرده شدن یک جرم نوع خاصی از رفتار با مرتکب آن را موجب می شود و آثار و توابع قابل توجهی دارد، تعریف آن واضح و روشن نیست و اینکه قانون اساسی ‌به این نکته تصریح ‌کرده‌است که تعریف « جرم سیاسی » را قانون معین می‌کند، در هیچ یک از متون قانونی نمی توان تعریفی برای جرم سیاسی یافت یا با تمسک به قوانین جزایی جاری ، جرم سیاسی را از جرم عمومی تمیز داد.

این مسئله خاص ما نیست و در بسیاری از نظام های حقوقی دنیا مشاهده می شود، با این وجود تقریبا در همه نظام های حقوقی معاصر به مفهوم جرم سیاسی اشاره شده و طرز برخورد با این نوع جرایم از جرایم عمومی متمایز شده و نوع خاصی از برخورد با متهمان و مجرمان سیاسی در نظر گرفته شده که با طریقه برخورد با سایر مجرمان تفاوت دارد.

۳-۱- ماهیت و مبانی بغی در فقه امامیه و حقوق ایران

« بغی» واژه ای قرآنی و فقهی است به معنای ظلم، فساد و تجاوز از حد و یا حق.

• • مدل مسیر”شین و کیم^[۸۰]” برای پیش ­بینی معدل و ماندگاری دانشجوی از راه دور

مدلی که شین و کیم (۱۹۹۹) ارائه و در دانشگاه باز کره آزموده­اند، مدلی است که بر یادگیرندۀ از راه دور و ویژگی­هایی که باید داشته باشد، متمرکز است و کمتر بر مؤسسه‌ آموزشی و عوامل محیطی تمرکز ‌کرده‌است. شکل ‏۲‑۸ نمودار مسیر این مدل را نشان می‌دهد.

حجم کاری

یکپارچگی اجتماعی

انگیزه ادامه تحصیل

زمان مطالعه

یادگیری برنامه­ ریزی شده

فعالیت‌های رو در رو

معدل

شکل ‏۲‑۸: مدل مسیر “شین و کیم”

حجم کاری در مدل “شین و کیم” بر میزان مشغله کاری دانشجو همزمان با تحصیل، دلالت دارد. یکپارچگی اجتماعی به میزان تعلق و احساس وابستگی دانشجو به مؤسسه‌ آموزشی و میزان تشویق اطرافیان برای ادامه تحصیل اشاره دارد. انگیزه ادامه تحصیل^[۸۱] نیز به میزان انگیزش و علاقه فرد برای ادامه تحصیل و غلبه بر مشکلات آن اشاره دارد. میزان ساعاتی که دانشجو در طول و پایان ترم برای مطالعه دروس صرف کرده، زمان مطالعه است. یادگیری برنامه ریزی شده نیز به میزان برنامه ریزی و نظم در برنامه مطالعاتی دانشجو اشاره دارد.

• مدل “ونسترا، دی و هرین” برای ماندگاری دانشجویان مهندسی

ونسترا، دی و هرین (۲۰۰۹) برای پیش ­بینی ادامه تحصیل یا عدم ادامه تحصیل دانشجویان مهندسی در سال اول تحصیل، مدلی ارائه کرده ­اند. این مدل مبتنی بر مدل “تینتو” است و برای آموزش­ مهندسی ارائه شده است. از آنجا که در پژوهش حاضر، بررسی عوامل مؤثر بر موفقیت دانشجویان مهندسی اهمیت دارد، این مدل و عناصر آن در شکل ‏۲‑۹ ارائه شده است.

ویژگی­های پیش دانشگاهی

فرایند­های ترم اول

تصمیم به ادامه تحصیل

پیشرفت تحصیلی متوسطه

مهارت­ های کمّی

عادت به مطالعه

التزام فرد به اهداف تحصیلی و حرفه ­ای

اطمینان در مهارت­ های کمّی

التزام به دانشگاه

نیاز اقتصادی

پشتیبانی خانواده

مشغولیت اجتماعی

یکپارچگی تحصیلی

یکپارچگی اجتماعی

یادگیری

اصلاح التزام به مؤسسه‌

اصلاح التزام به اهداف

سطح موفقیت تحصیلی (معدل ترم اول)

۲٫۰>معدل

خیر

بله

احتمال بالا ترک دانشکده مهندسی

تصمیم به بازگشت

بازگشت

ترک

بازگشت به رشته مهندسی برای سال دوم

ترک رشته مهندسی برای سال دوم

شکل ‏۲‑۹: مدل “ونسترا، دی و هرین” برای ماندگاری دانشجویان مهندسی

توضیح متغیرهای پیش بین این مدل به قرار زیر است:

پیشرفت تحصیلی متوسطه: در این مدل، معدل مقطع متوسطه دانشجو و نمرات کلی ACT و SAT او متغیر مهم تلقی شده است. هر چه پیشینه تحصیلی فرد قوی­تر باشد، احتمال موفقیت و ادامه تحصیل بیشتر است.
مهارت‌های کمّی و تحلیلی فرد: از آنجا که دانش کمّی، تحلیلی و ریاضی برای دانشجوی مهندسی ضروری است، این عامل به عنوان یک متغیر مهم در مدل گنجانیده شده است. ‌بنابرین‏ نمره ریاضی فرد در آزمون­های ACT و SAT از متغیر­های مهمی محسوب می­شوند.

عادت به مطالعه و یادگیری مستقل: حجم مطالب رشته­ های مهندسی در ترم اولِ تحصیل بالا است؛ لذا عادت به مطالعه و میزان مطالعه دانش ­آموز در دوران تحصیل متوسطه از اهمیت بسزایی برخوردار است. توانایی یادگیری مستقل فرد، نیز با توجه به نقش تسهیل کننده استاد در این مدل، مهم تلقی شده است.

التزام فرد به اهداف تحصیلی و حرفه ای: دانشجویانی که به نحوی با حرفه مهندسی مرتبط هستند، التزام بیشتری به رشته خود داشته و انگیزه موفقیت بیشتری دارند. همچنین دانشجویانی که حرفه مهندسی را دوست دارند احتمال ادامه تحصیل بیشتری دارند.

اطمینان در مهارت­ های کمّی: دانشجویانی که در پرسشنامه ­های خودسنجی، امتیاز بالایی به عزت نفس خود در مهارت‌های مهندسی داده ­اند از انگیزه بالایی برای ادامه تحصیل در رشته مهندسی برخوردار هستند، لذا احتمال موفقیت بیشتری دارند.

التزام به دانشگاه ثبت نام کرده: اینکه دانشگاهی که انتخاب کرده ­اند، اولین انتخاب دانشجو بوده یا خیر، نشانی از التزام فرد به دانشگاه است و تا حدی پیش­بین ادامه تحصیل فرد در آن دانشگاه و رشته است.

نیاز اقتصادی: با وجود شهریه و هزینه­ های اسکان دانشجو، توانایی مالی خانواده برای برآورد نیازهای مالی، جزء متغیرهای مهم پیش­بین ادامه تحصیل یا عدم ادامه تحصیل مطرح می‌شود.

پشتیبانی خانواده: تشویق و حمایت خانواده نیز از دیگر متغیرهای اثرگذار بر ادامه تحصیل دانشجوی مهندسی است که در این مدل جای گرفته است.

مشغولیت اجتماعی^[۸۲]: به میزان درگیر شدن دانشجو در فعالیت­های فوق برنامه و کلوپ‌های دانشگاه اشاره دارد. انتظار می‌رود، افرادی که در فعالیت­های فوق برنامه و کلوپ‌های مدرسه خود فعال­تر بوده‌اند در دانشگاه نیز ‌به این روند ادامه دهند و ادامه تحصیل دهند (ونسترا، دی و هرین،۲۰۰۹).

علاوه بر مدل­های ذکر شده در این بخش، مدل­هایی وجود دارند که نقش یک نظریه­ خاص را در موفقیت تحصیلی دانشجوی الکترونیکی بررسی می‌کنند. به عنوان نمونه ‌می‌توان به مدل مسیر چن و ویلیتز^[۸۳](۱۹۹۸) اشاره کرد که نظریه تبادل از راه دور^[۸۴] ارائه شده توسط مور^[۸۵]را به بوته آزمایش گذاشته است. مدل مسیر بررسی شده توسط شرلی و همکاران^[۸۶](۲۰۰۷) نظریه یادگیری خودگردان^[۸۷] ارائه شده توسط زیمرمن را محور موفقیت دانشجو در تحصیل الکترونیکی قرار داده است.

۲-۴ هوش مصنوعی و آموزش

یکی از مهم‌ترین اهداف پژوهش حاضر شناسایی مدل مبتنی بر هوش مصنوعی برای پیش ­بینی موفقیت تحصیلی دانشجو است؛ در این بخش از مرور مطالعاتی، کلیاتی از هوش انسانی و هوش مصنوعی را به عنوان پیش­نیاز بحث مطرح می‌کنیم؛ بدون شک ورود به بحث تعریف و تشریح ابعاد و نظریه­ های مختلف هوش و متعاقب آن هوش مصنوعی، بحث مفصلی را می­طلبد؛ لذا سعی شده است، حتی‌الامکان از ورود به نظریه ­ها و نظریه‌پردازی‌ها پرهیز شود؛ مهم کاربرد هوش مصنوعی در آموزش است که در این بخش به آن پرداخته شده است.

در مبحث کاربرد­های آموزشی هوش مصنوعی، “سیستم­های خبره” و نمونه کاربردهای آموزشی آن تشریح می­ شود. “سیستم­های آموزشی هوشمند“، مبحث بسیار اساسی در کاربرد­های آموزشی هوش مصنوعی است، لذا اجزاء و ماژول‌های یک سیستم آموزشی هوشمند مبتنی بر وب، تشریح و جایگاه یافته ­های پژوهش حاضر در یک سیستم آموزشی هوشمند تشریح می‌شود. “یادگیری ماشینی و داده ­کاوی آموزشی” زیر مجموعه ­ای از هوش مصنوعی است، که تشریح کاربرد­های آموزشی یادگیری ماشینی، مقدمه­ای برای ورود به مبحث الگوریتم­های پیش ­بینی یادگیری ماشینی خواهد بود.

۲-۴-۱ هوش

شخصیتهاى روحانى، «جامعه روحانیّت مبارز تهران» را بنیان مى‏گذارد بدان امید که روحانیّت شهرستانها نیز به تدریج چنین سازمانى پیدا کند.

گرچه ارتباط استاد مطهرى با امام خمینى پس از تبعید ایشان از ایران به وسیله نامه و غیره استمرار داشته است ولى در سال ۱۳۵۵ موفق گردید مسافرتى به نجف اشرف نموده و ضمن دیدار با امام خمینى درباره مسائل مهم نهضت و حوزه‏هاى علمیّه با ایشان مشورت نماید. پس از شهادت آیه اللّه سیّد مصطفى خمینى و آغاز دوره جدید نهضت اسلامى، استاد مطهرى به طور تمام وقت در خدمت نهضت قرارمى‏گیرد و در تمام مراحل آن نقشى اساسى ایفا مى‏نماید.

در دوران اقامت حضرت امام در پاریس، سفرى به آن دیار نموده و ‌در مورد مسائل مهم انقلاب با ایشان گفتگو مى‏کند و در همین سفر امام خمینى ایشان را مسئول تشکیل شوراى انقلاب اسلامى مى‏نماید. هنگام بازگشت امام خمینى به ایران مسؤولیّت کمیته‏ استقبال از امام را شخصا به عهده مى‏گیرد و تا پیروزى انقلاب اسلامى و پس از آن همواره در کنار رهبر عظیم الشأن انقلاب اسلامى و مشاورى دلسوز و مورد اعتماد براى ایشان بود، تا اینکه در ساعت بیست و دو و بیست دقیقه سه شنبه یازدهم اردیبهشت ماه سال ۱۳۵۸ در تاریکى شب در حالى که از یکى از جلسات فکرى سیاسى بیرون آمده بود با گلوله گروه نادان و جنایتکار فرقان که به مغزش اصابت نمود به شهادت مى‏رسد و امام و امّت اسلام در حالى که امیدها به آن بزرگمرد بسته بودند در ماتمى عظیم فرو مى‏روند. سلام و درود خدا بر روح پاک و مطهّرش. ( مطهری ، ۱۳۷۸، مقدمه‏ج‏۱ ، صص۱۲- ۹) .

ب )پیشینه تحقیق

استفاده از تجربیات ، پژوهش هاو نظریه هایی که در رابطه با موضوع می‌باشد به ما کمک می‌کند تا راه رفته را بار دیگر طی نکنیم و با استناد به یافته های آنان قدم های مستدل و محکم بهتری در راه انجام پزوهش خود برداریم . در این قسمت از تحقیق ، تلاش می‌گردد تعدادی از عناوین تدوین شده و مرتبط با موضوع پایان نامه مورد اشاره و بررسی قرار گیرد .

۲-۷- پایان نامه ها

کلبعلی ، ایراندخت ،بررسی عواطف از منظر فیلسوفان متأخر غرب و متفکران مسلمان ، رساله دکتری چاپ نشده ، ۱۳۸۵٫

در این رساله ابتدا به بررسی شرح حال برخی از اندیشمندان غربی و مسلمان پرداخته شده است و سپس نظریات و آرای آنان در باب عواطف بیان گردیده است ، و روش های تربیتی آنان نیز در ادامه آورده شده است . در این رساله از میان اندیشمندان غربی بیشتر نظریات هیوم و در میان اندیشمندان مسلمان بیشتر نظریات غزالی بیان شده است . شایان ذکر است که در این رساله تنها به بررسی تربیت عاطفی پرداخته شده ، در حالی که در پژوهش حاضر جایگاه عاطفه در تربیت اخلاقی مورد بررسی قرار گرفته است .

کلبعلی ، زهره ، نقش عواطف در زندگی فردی و اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه ، پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد فسا ، ۱۳۸۲٫

تحقیق با هدف اینکه تا چه اندازه تقویت عواطف در شخصیت سازی و تربیت افراد مؤثر است و چگونه می توان از این طریق روابط اجتماعی را استحکام بخشید ، صورت گرفته است ، لذا با مراجعه به نهج البلاغه و سفارش های امیر المؤمنین علی ( ع) نتیجه گیری شده است که ، انسان از نظر نهج البلاغه موجودی هدفداراست و هدف غایی او رسیدن به قرب الهی است و همین هدف تعهد و حرکت در او به وجود می آورد و او را اثر گذار و اثر پذیر و مسئول می کند ، و موجب می شود تبعیت از حق و عمل به تکلیف مطرح باشد . لازم به ذکر است که ما در مبانی نظری خود از بخش دوم این پایان نامه بهره برده ایم .

میرشاه جعفری ، ابراهیم ، بررسی جایگاه عقل در نظام تربیتی اسلام ، رساله دکتری ، دانشگاه تربیت معلم تهران ، ۱۳۷۶٫

محقق تلاشش بر این بوده که آثار تربیتی و نتایج آن را در ابعاد عقلانی و عاطفی ، اجتماعی و اخلاقی به تفکیک مورد بررسی قرار دهد ، همچنین آثار تربیتی به کار گیری عقل در بعد عقلانی شخصیت نیز ذکر شده از قبیل : تردید منطقی و مشورت با دیگران ، ژرف اندیشی و تعمق ، عاقبت اندیشی و آینده نگری ، سعه صدر ، عبرت گیری ، دانش دوستی ، عدم شتاب در قضاوت ، ثبات ، اتکابر نیروی عقل . همچنین با

استناد به آیات و روایات بسیاری مرتبط با عقل به خوبی جایگاه والای عقل و تعقل را شرح داده است . ما در بحث مفهوم شناسی عقل ، نقش و جایگاه عقل ، ارزش و اعتبار عقل در قرآن و روایات ، بسیار از این تحقیق بهره برده ایم .

یار محمدیان ، احمد ، مقدمه ای بر تربیت عاطفی در اسلام ، پایان نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده ، دانشگاه تربیت مدرس ، ۱۳۷۱٫

در این تحقیق عاطفه به ‌عنوان یکی از پایه های اساسی شخصیت افراد عاملی برای ادامه حیات و بقای او و کانون اصلی آن قلب می‌باشد .

عواطف از آن جهت که رفتار ، اعمال ، افکار و تصمیمات انسان را تحت الشعاع خود قرار می‌دهند ، از اهمیت خاصی برخوردارمی باشند . تربیت عاطفی باعث می شود که عواطف مختلف انسان به صورت متعادل و متناسب شکوفا شود ، که این امر خود بر روی سایر ابعاد وجود آدمی تأثیر می‌گذارد . عواطف برای ادامه حیات و بقای انسان مفید است .

در این پژوهش به سئوالاتی از قبیل : عاطفه و هیجان چیست ؟ از کجا ناشی می‌شوند ، چه تأثیراتی دارند ؟ پاسخ داده شده است . در این تحقیق ، عاطفه از نظر اسلام و اخلاق بررسی شده و همچنین روش های درمان بعضی از عواطف مثل : ترس ، خشم و نظیر این ها بیان شده ، نظرات دانشمندان قدیم و جدید غربی و اسلامی بیان شده و انواع عواطف از جمله عواطف انسانی و حیوانی ، عواطف مثبت . منفی بررسی گردیده است . که ما در مبحث مفهوم شناسی عاطفه و عاطفه در اسلام بسیار از این تحقیق بهره برده ایم .

۲-۸- مقاله ها

بهشتی ، محمد ، « تربیت ، اخلاق و تربیت اخلاقی » ، نشریه معارف ( شماره ۱۰) .

در این مقاله مؤلف به تعریف تربیت اخلاقی پرداخته است :

« بر انگیختن ، فراهم ساختن و به کار بستن ساز و کارهای آموزشی و پرورشی در جهت دریافت گزاره های اخلاقی و شتاختن و شناساندن فضایل ورذایل و زمینه سازی برای ایجاد نگرش و روی آوردن به اخلاق

حسنه و پای بندی و عینیت دادن ارزش های اخلاقی ، به منظور رسیدن به سعادت و کمال جاودانه تربیت اخلاقی نام دارد » .ارکان این تعریف عبارتند از :

1. 1. انگیزش در جهت احساس نیاز نسبت به مسائل اخلاقی و تخلق به اخلاق حسنه

1. 1. آموزش آموزه های اخلاقی و شناخت فضایل و رذایل

1. 1. التزام ، پای بندی و تقید به اخلاق حسنه و اعتقاد به پیراسته سازی دل و جان از اخلاق بد

1. 1. توانایی در جهت عملی کردن اخلاق خوب و توانایی بر مهار خود از اخلاق بد .