مشابهی وجود دارد. زنان ثروتمند هر جا که ساکن باشند سطح بالایی از خدمات را دریافت می‌کنند در حالی که زنان بی بضاعت از آن خدمات محروم هستند. زنان ثروتمند از جمعیت ۲۰ درصدی قشر مرفه کل

1. Universal Coverage 2- Health Universal Coverage

جامعه بیماری و حوادث ناگواری که تهدید کننده سلامت است از دیر باز ذهن انسان را به خود مشغول داشته است به دلیل بروز ناگهانی بیماری ، پائین بودن سطح بهداشت عمومی در گذشته، شیوع اپیدمی های بزرگ ، نیاز به امکانات دارویی که گاهی از دورترین نقاط دنیا تهیه می شده و هزینه کلانی هم داشته است پیوسته مردم را بر این داشته که بخش عمده ای از سرمایه موجود خود را ( و چه بسا تمامی آن را) در زمان بروز بیماری و حوادث صرف تامین هزینه آن نمایند.(گایف، ۲۰۰۷)^(۱(

علی‌رغم توسعه یافتگی و ارتقا سطح دانش بشریت ، ترس از بیماری، ترس از حوادث و ترس ازعدم تامین هزینه ، پیوسته گریبانگیر بشر بوده است. این نگرانی همیشگی ضرورت ابداع روش تضمین کننده ای را در دول مختلف مطرح می کند تا افراد از اطمینان خاطری در زمان بروز بیماری و حوادث ناگوار برخوردار گردند.

این احساس نیاز به آرامش خاطر و جلوگیری از حوادث غیر مترقبه و کاهش به موقع خسارت وارده به هنگام بروز حادثه و همچنین حس تعاون و شرکت انسان در یاری به آسیب دیدگان و نیازمندان ، مقدمات پدیده ای را به وجود آورد که به مرور زمان به صورت بیمه امروزی درآمده است. (گایف، ۲۰۰۷)

تاریخچه بیمه در ایران:

سابقه فعالیت بیمه در کشور به صورت غیر رسمی بیش از یک قرن است .نخستین بار در سال ۱۲۸۹ خورشیدی دو شرکت بیمه خارجی به تأسيس نمایندگی در ایران اقدام کردند .اولین قانونی که در ایران درخصوص شرکت های بیمه به تصویب رسید قانون مربوط به ثبت شرکت ها مصوب دوم آذر ۱۳۱۰ است که در ماده ۸ آن شرکت های بیمه اعم از ایرانی و خارجی را تابع نظام نامه ای دانست که از طرف وزارت عدلیه تنظیم می شود.

۱- caif

تأسيس شرکت سهامی بیمه ایران در ۱۵ آبان ۱۳۱۴ وتصویب قانون بیمه در هفتم اردیبهشت ۱۳۱۶ را باید نقطه آغاز تحولات بازار بیمه کشور دانست . با تصویب این قانون حدود ۱۰ شرکت بیمه خارجی شعب و نمایندگی های خود در ایران را ثبت کردند . ‌در سال‌ ۱۳۲۹ نخستین شرکت بیمه خصوصی ایرانی به نام “بیمه شرق ” تأسيس شد و پس از آن در دهه های بعد تعداد دیگری از شرکت های بیمه خصوصی ایرانی و یا با سرمایه گذاری مشترک ایرانی و خارجی در ایران آغاز به فعالیت کردند.

نظارت و بیمه گری توامان شرکت سهامی بیمه ایران در بازار بیمه موجب شد که سیاست گذاران به دنبال تفکیک تصدی از سیاست گذاری و نظارت در بازار بیمه باشند و با تأسيس بیمه مرکزی تحولات صنعت بیمه شتاب بیشتری گرفت.( بیمه مرکزی، ۱۳۹۰)

قانون تأسیس بیمه مرکزى ایران و بیمه‌گرى در ۳۰ خرداد ۱۳۵۰ در ۷۷ ماده به تصویب رسید و نحوه فعالیت و عملیات بیمه را ‌در مورد شرکت‌هاى داخلى و خارجى ترسیم نمود . ماده (۱ ) این قانون اعلام ‌کرده‌است که به منظور تنظیم و تعمیم و هدایت امر بیمه در ایران و حمایت بیمه‌گذاران و بیمه‌شدگان و صاحبان حقوق آن ها و همچنین به منظور اعمال نظارت بر این فعالیت، مؤسسه‌‌اى به نام بیمه مرکزى طبق مقررات این قانون با اهداف زیر تأسیس مى‌گردد:

• • تنظیم بازار بیمه کشور و هدایت آن از طریق تصویب آیین­ نامه­ ها و مقررات

• توسعه و تعمیم بیمه­های بازرگانی

انجام امور اتکایی اجباری برای مؤسسات بیمه­ای قبولی و واگذاری بیمه­های اتکایی با مؤسسات داخلی و خارجی

بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تلاش است تا با تکیه بر تجربه چندین ساله و دانش فنی کارشناسان و مدیران خود، رسالتی را که به موجب قانون برعهده این سازمان قرار گرفته است هرچه مطلوب‌تر به انجام رساند. اهم وظایف و اختیارات بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران طبق قانون مذکورعبارت است :

تهیه آیین‌نامه‌ها و مقررات برای حسن اجرای امر بیمه

تهیه اطلاعات لازم از عملکرد‌مؤسسات بیمه فعال در بازار بیمه ایران

انجام بیمه های اتکایی اجباری

قبول یا واگذاری بیمه های اتکایی به مؤسسات بیمه داخلی یا خارجی

اداره صندوق تأمین خسارت‌های بدنی و تنظیم آیین‌نامه آن

ارشاد، هدایت ونظارت برمؤسسات بیمه و حمایت از ‌آن‌ها برای‌حفظ سلامت بازار بیمه

تنظیم امور نمایندگی و دلالی بیمه و نظارت بر امور بیمه اتکایی

تاریخچه بیمه در خارج از کشور:

نخستین نشانه های بیمه گری در جهان، به قرون قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد، زمانی که بازرگانان فینیقیه ای برای جلوگیری از زیان ناشی از حوادث سفرهای دریایی به تجارت خود روش‌هایی را ابداع کردند. بدان نحو که هر بازرگان، قسمتی از محموله خود را در اسکله نگه می داشت تا چنانچه بازرگانی به علت حوادث دریایی متحمل خسارت گردد،‌ از این اندوخته برای جبران زیان متضرر استفاده شود. این شیوه به تبعیت از اصل تعاون ‌گروه‌های اجتماعی اتخاذ گردید. ‌نمونه های دیگر آن صندوق های تعاون در زمان فراعنه مصر برای پرداخت هزینه های کفن و دفن می‌باشد.( آیتی گازار، ۱۳۹۰)

توسعه بیمه سبب جلب توجه تجار و بازرگانان به حرفه بیمه گری گردید. از سده پانزدهم، شماری از بازرگانان فعالیت خود را به صدور بیمه نامه منحصر کردند و حرفه بیمه گری اهمیت بیشتری یافت. در سال ۱۵۵۲ در شهر فلوراس، کانونی از بیمه گران با سازمانی مجهز تشکیل گردید و با بهره گرفتن از حقوق ‌دانان آشنا به حرفه بیمه شرایط عمومی بیمه نامه و نحوه فعالیت واسطه ها و نمایندگان بیمه تدوین گردید.

( رجب زاده،۱۳۸۸)

در سده هفدهم،‌ قهوه خانه های لندن محل ملاقات ادیبان،‌ تجار و دلالان بود. در این قهوه خانه ها امور مختلف سیاسی اجتماعی و اقتصادی مورد بحث قرار می گرفت. یکی از این قهوه خانه ها که متعلق به ادوارد لوید بود.

لوید با انتشار روزنامه ای به نام اخبار حمل و نقل ها،‌ کشتی ها و کالاها را نیز درج می کرد. مؤسسه‌ لویدز امروزه از نظر تشکیلات به سه قسمت مجزا (قسمت اطلاعات،‌ نمایندگان لویدز و بیمه گران)‌تقسیم شده است که ضمن انتشار اخبار حرکت کشتی‌ها و خسارت وارده به آن ها، نمایندگان لویدز ورود و خروج کشتی‌ها و کالا را اطلاع می‌دهند و همچنین در صورت ورود خسارت، از خسارات وارده بازدید می نمایند. گزارش‌های کارشناسی لویدز امروزه از معتبرترین مدارک برای بیمه گران مالک کشتی و صاحبان کالا و طرفین حادثه می‌باشد. در لویدز بیمه گران مستقلاً و یا با بهره گرفتن از سرمایه دیگران عملیات بیمه گری را انجام می‌دهند. .( آیتی گازار، ۱۳۹۰)

جدول شماره ۲-۱ گاه شمار بیمه در جان

گاه شمار بیمه در جهان

قرن سیزدهم

دوره رونق وام های دریافتی

سال ۱۲۹۳

تشکیل اولین شرکت بیمه با نام بیمه بروژ در بلژیک

سال ۱۳۳۶

پاپ گوگوار نهم کلیه معاملات ربا خواری از جمله وام های دریافتی را ممنوع می‌کند و به همین دلیل بیمه های دریایی دچار رکود می شود.

سال ۱۳۴۷

عقد نخستین قرارداد بیمه ای در جنوا

سال ۱۳۶۹

تصویب اولین مقررات قانون بیمه در جمهوری جنوا

سال ۱۳۸۰

اجباری شدن بیمه کشتی توسط دولت‌ها

سال ۱۵۰۰

وضع قراردادهای بیمه

علائم و نشانه های افسردگی :

افسردگی ممکن است به صورت های زیر زندگی آدمی را تحت تأثیر قرار دهد:

۱) تغییرات در احساسات و ادراکات:

– گریه های مکرر یا فقدان پاسخ دهی عاطفی

– ناتوانی از لذت بردن از هر چیزی

– احساس نا امیدی یا بی ارزشی

– احساس افراطی گناه یا خود سرزنشی

– فقدان صمیمیت نسبت به خانواده و دوستان

– بدبینی نسبت به آینده

– احساس درماندگی

– افکار خودکشی

– غمگینی، اضطراب، خشم و دیگر عواطف ناخوشایند

۲) تغییرات در رفتار و نگرش:

– فقدان علاقه به فعالیت های قبلی و کناره گیری از دیگران

– غفلت از مسئولیت ها و توجه نکردن به ظاهر شخصی

– تحریک پذیری و به آسانی دستخوش خشم شدن

– فقدان انگیزه به منظور پیگیری اهداف

– نارضایتی کلی از زندگی

– کاهش توان حافظه، ناتوانی در تمرکز

– کاهش توانایی رویارویی با مسائل روزمره

۳) تغییرات جسمانی و شکایات بدنی:

– خستگی مزمن و فقدان انرژی

– فقدان کامل اشتها یا خوردن اجباری

– بی خوابی، بیداری زود هنگام صبحگاهی یا خواب بیش از حد

– سردردها ، پشت دردها و سایر شکایات مشابه بدون دلیل

– مشکلات گوارشی شامل درد معده، تهوع، اشکال در هضم و تغییر در کارکردهای روده ای مثل یبوست

– چرخه های نامنظم قاعدگی

– کاهش یا افزایش غیر متعارف وزن

– فقدان یا کاهش تدریجی میل جنسی

توجه ‌به این نکته ضروری است که با توجه به علائم و انواع افسردگی گفته شده، وجود برخی از علائم در افراد، دلیل بر بیماری و اختلال نیست، بلکه هدف صرفا شناسایی انواع افسردگی می‌باشد و تشخیص بایستی صرفا توسط افراد متخصص صورت گیرد.

نشانه های افسردگی :

افسردگی می‌تواند نشانه های عاطفی و شناختی و جسمانی و رفتاری را دربر داشته باشد(سلیگمن و همکاران۲۰۰۱).که در ادامه به آن ها اشاره می شود:

۱-نشانه های عاطفی یاهیجانی

-غمگینی

-احساس گناه

-نوسانات خلقی

-ناامیدی

-اضطراب

-خشم

-درماندگی

۲-نشانه های جسمانی

-خواب بیش از حد زیاد یا بیش از حد کم

-خوردن افراطی یا فقدان اشتها

-یبوست

-کاهش یا افزایش وزن

-چرخه های نامنظم قاعدگی

-فقدان تدریجی میل جنسی

۳-نشانه های رفتاری

-گریه های بدون دلیل واضح

-کناره گیری از سایر مردم و موقعیتهای جدید

-به آسانی دستخوش خشم شدن

-فقدان انگیزه جهت پیگیری اهداف

-عدم علاقه به آرایش ظاهر شخصی

-مصرف مجدد داروهای(مخدر)یا الکل

۴-نشانه های شناختی

-احساس بازنده بودن

-انتقاد مکرر از خود

-یاس

-احساس درماندگی و ناامیدی

-سرزنش خود بخاطراتفاقات ناخوشایند

-بدبینی نسبت به آینده

-افکار و ادراکات خود تخریب گرانه

سن شیوع افسردگی :

افسردگی سن خاصی ندارد، از کودک خردسال ممکن است افسرده شود تا جوان و سالمند : اما افسردگی میان زنان شایع تر از مردان است و در سنین بالا شیوع بیشتری دارد.

چه عواملی باعث افسردگی فرد می‌شوند ؟

در سبب شناسی بیماری‌های روانی باید عوامل مختلفی را درنظر گرفت. هم عوامل بیولوژیک و هم عوامل اجتماعی. تمام مسائل پیرامون فرد را دربرمی گیرد. عواملی وجود دارد که در چند سال چندین هزار نفر جان خود را در تصادف جاده ها از دست می‌دهند، درنظر بگیرید این افراد فوت شده چه تعدادی را داغذار می‌کنند و چه تعدادی افسرده می‌شوند. یکی از عوامل ایجاد افسردگی، استرس های محیطی است.

از نظر کلی، نابسامانی های اجتماعی و نداشتن تأمین اجتماعی یکی از مسائلی است که در بهداشت روان جامعه تأثیر گذار است.

تفاوت های جنسیتی در افسردگی

به نظر می‌رسد که زنان دو برابر مردان در معرض خطر افسردگی باشند.کثرت افسردگی در زنان آشکارا تأیید شده است.اما چرایی این مشاهدات به طور کامل روشن نیست.برای توجیه این تفاوت جنسیتی در افسردگی چندین فرضیه ارائه شده است.اول اینکه ممکن است در جامعه ما زنان بیشتر باشند.وقتی زنان با ضایعه روبرو می‌شوند برای عدم تحریک و گریه بیشتر تقویت می شونددر حالی که مردان برای خشم و بی تفاوتی بیشتر تقویت می‌شوند.

دوم اینکه فرضیه های زیستی عنوان می‌کنند فعالیت آنزیم شیمیایی و استعداد ژنتیکی و دوره ماهیانه پیش از قاعدگی بر آسیب پذیری زنان تاثیر دارند.همچنین امکان دارد ناقلان ژن افسردگی افسرده شوند در حالی که ناقلان مردانه این ژن الکلی شوند.

فرضیه سوم از نظر درماندگی آموخته شده ناشی می شود.اگر افسردگی به درماندگی مربوط یاشد پس چنانچه زنان یاد بگیرند که درمانده تر از مردان باشند افسردگی در زنان فراوان تر از مردان آشکار خواهد شد.چهارم اینکه زنان بیشتر از مردان حالت گرا هستند و به همین خاطر برای نگران شدن درباره رویدادهای ناگوار زندگی و توضیح دادن آن ها آمادگی دارند که مهمترین آن ها افسردگی است.در حالی که مردان بیشتر به عمل و کمتر به فکر گرایش دارند.

پنجمین تبیینیافته‌هایی است که نشان می‌دهند که افسردگی بیشتر زنان از مردان به تغییرات خلق پیش از قاعدگی مربوط می شود.فرضیه ششم و جالبترین آن ها به تصویر ذهنی از بدن و تعقیب لاغری از طریق رژیم غذایی مربوط می شود به طوری که علت ریشه ای افسردگی ناکامی و درماندگی است و رژیم غذایی می‌تواند یک چرخه ناکامی و درماندگی را تشکیل دهد.در سراسر جهان ایده ال لاغری و رژیم غذایی نه تنها موجب اختلال‌های غذایی بلکه باعث می‌شوند که زنان افسرده تر از مردان باشند(نولن-هوکسما و مارو ۱۹۹۱).

افسردگی در سالمندان

افسردگی یک اختلال سلامت روانی است که باید در سالمندان به طور جدی مورد نظر قرار گیرد. ‌بر اساس آمارهای مؤسسه‌ ملّی سلامت روان (NIMH) آمریکا، دو میلیون نفر از ۳۵ میلیون آمریکایی بالای ۶۵ سال به نوعی دچار این بیماری هستند.

افسردگی معمولاً نادیده گرفته شده و یا طبیعی و گریز ناپذیر در نظر گرفته می شود و به همین دلیل تشخیص داده نمی شود و درمان نمی گردد. این امر به ویژه در شرایطی که بیماری دیگری وجود داشته باشد یا رویداد ناگواری اتفاق افتاده باشد (مثل مرگ عزیزان)، که غالباً ‌در مورد سالمندان وجود دارد، صادق است. امّا نکته ای که باید توجه داشت این است که افسردگی به هیچوجه بخشی عادی و طبیعی از فرایند پیرشدن نیست.

بسیاری از سالمندان ممکن است در معرض خطرات دیگر ناشی از افسردگی قرار داشته باشند. برای مثال، افسردگی در سالمندان به مراتب بیشتر از جوانان احتمال دارد که به خودکشی بیانجامد. بنابر آمارهای NIMH ، در حالی که تنها ۱۳ درصد از جمعیت آمریکا از افراد بالاتر از ۶۵ سال تشکیل می‌دهند امّا ۱۸ درصد خودکشی های منجر به مرگ در بین این گروه روی می‌دهد.

جدول ۲-۱:ابعاد نو آوری سازمانی منبع: وانگ و احمد (۳۰۶: ۳۰۶)

ابعاد

تعریف

نوآوری محصول

(خدمات)

معرفی محصولات (خدمات) جدید به معنای واقعی در بازار در زمان مناسب.

نوآوری بازار

جدید بودن روش­هایی که شرکت­ها برای ورود به بازارهای هدف و بهره برداری از آن ها، مورد استفاده قرار می­ دهند.

نوآوری فرایند

معرفی روش­های تولید جدید، روش­های مدیریتی نو و فناوری ­های جدید، که می ­توانند برای بهبود فرایند­های تولید و مدیریت استفاده شوند.

نوآوری رفتاری

توانایی‌های افراد، گروه­ ها و مدیریت برای شکل­ گیری فرهنگ نوآوری و پذیرش داخلی سراسری ایده­های جدید و نوآورانه.

نوآوری راهبردی

توانایی سازمان برای مدیریت اهداف جاه­طلبانه سازمانی، و شناسایی عدم تناسب این اهداف بلند پروازانه و منابع موجود، برای توسعه منابع خلاقانه محدود و نفوذ بر آن ها.

۲-۲-۱۲- نقش اعتماد در نوآوری سازمانی

پژوهش­های اندکی درباره نقش اعتماد در نوآوری سازمانی انجام شده است. به اعتقاد کلگ، آنسورت، اپیتروپاکی و پارکر ^[۳۶]، اعتماد موجب ایجاد نوآوری در سازمان می­ شود. آن ها معتقدند که اعتماد با بهره گرفتن از ایده­های جدید در سازمان­هایی که خواهان جذب ایده­های بکر هستند، ارتباط معناداری دارد. همچنین علاقه قلبی به سازمان و اشتراک در منافع و زیان­ها، با پیشنهاد ایده­های جدید به طور مؤثری ارتباط دارد (کلگ و همکاران، ۲۰۰۲ ). اعتماد به سرپرستان نیز در ایجاد رفتارهای نوآورانه زیردستان بسیار مؤثر است (تن و تن^[۳۷]، ۲۰۰۰). علاوه بر این، چادهری ، کشف کرد که احساسات و شناخت مبتنی بر اعتماد، تأثیر مثبتی بر اشتراک دانش دارند (چودهری^[۳۸]، ۲۰۰۵). در پژوهشی مشابه، لوین و کراس کشف کردند که خیرخواهی و شایستگی مبتنی بر اعتماد، میان علاقه وافر به دانش، و درک و دریافت آن دانش رابطه ایجاد می­ کند (لوین و کروس^[۳۹]،۲۰۰۴ ). همچنین زولانسکی و همکارانش بیان کرده ­اند که ارزش اعتماد درک شده به منبع، موجب کارایی در انتقال دانش درون سازمان می­گردد (زولانسکی و همکاران، ۲۰۰۴). در نهایت، موراداین، رنزل و ماتزلر ^[۴۰]، کشف کردند که اعتماد با اشتراک دانش درون و بین گروه­ ها، ارتباط مثبت و معناداری دارد (موراداین، رنزل و ماتزلر، ۲۰۰۵).

در پژوهش­های موجود، فقط جنبه­ های خاصی از اعتماد، مورد بررسی قرار گرفته است. برخی پژوهشگران، توسعه محصول جدید، برخی رفتارهای نوآورانه و برخی نیز اشتراک دانش را بررسی کرده ­اند. با توجه به مطالب مذکور، ‌می‌توان بیان کرد که میزان فراوان اعتماد، تأثیر مثبتی بر کیفیت، اثربخشی دانش سازمانی و ایجاد نوآوری دارد، اما تنوع در محتوای پژوهش­ها موجب شده است که هنوز در این زمینه، کمبودهای زیادی وجود داشته باشد و قابلیت تعمیم، به طور جدی وجود نداشته باشد (الونن و همکاران، ۲۰۰۸ ). از این رو، هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی ارتباط بین ابعاد اعتماد سازمانی و ابعاد نوآوری است.

۲-۲-۱۳- سیر تحول نوآوری

موج اول: دیدگاه شومپیتر

شومپتر، نوآوری را معرفی یک ترکیب جدید از عوامل تولید و حالت­های مختلف یک نظام یا به عبارتی یافتن یک تابع تولید جدید می­داند. عوامل این نظام، شناخت یک محصول جدید، یافتن یک فرایند تولیدی جدید، دستیابی به بازار جدید، به کارگیری منابع جدید و نهایتاًً طراحی یک سازمان جدید است (شهرآرای،۲۲:۱۳۷۵).

موج دوم: نوآوری تکنولوژیک

نوآوری تکنولوژیکی بین سال­های۱۹۶۰-۱۹۵۰مطرح شده است و دانشمندان و متفکرین مختلفی در این زمینه اظهار نظر نموده ­اند که به دو موضوع تولید و فرایند نوآورانه توجه بیشتری داشته اند. در این مرحله ابداع و اختراع به مرحله تجاری­سازی منجر شده و تأثیر بسزایی در رشد اقتصادی کشورها داشته است، پس از این مرحله به نوآوری سیستماتیک و فرآیندگرایی توجه بیشتری شده است. به گونه ­ای که دیوید و نورث در سال ۱۹۷۱ ، ادعا ‌می‌کنند که تغییرات سیستماتیک و رشد اقتصادی امریکا، از این مرحله شروع می­ شود

(شهرآرای، ۲۲:۱۳۷۵).

موج سوم: نوآوری صنعتی

نگرش نوآوری صنعتی توسط فریمن بین سال های ۱۹۸۰-۱۹۷۰ مطرح گردید. مشخصات این نگرش انجام تحقیقات پایه، اختراع، توسعه و نوآوری است. فریمن از جمله ویژگی­های نوآوری در این دوره را، فزاینده بودن آن اعلام می­دارد که این موضوع به دلیل امکانات تولید بهتر در دوران صنعتی، فرصت­های بیشتری برای خلق ایده­های جدید و نیازهای فزاینده جوامع بشری ایجاد می­ نماید (شهرآرای،۲۲:۱۳۷۵).

موج چهارم: نظام نوآوری

در سال­های ۱۹۸۷-۱۹۹۷ بر نظام­های نوآوری تأکید بیشتری شده است ، به گونه ­ای که فریمن نظام نوآوری را، شبکه ­ای از سازمان­ها برای تحقق تکنولوژی معرفی می­ نماید و در سال ۱۹۹۲ OECDنوآوری تکنولوژی را تولید و فرایند جدید و تغییرات چشمگیر در نوآوری شامل مجموع­های از فعالیت­های علمی، تکنولوژی، سازمانی، مالی و تجاری، تعریف می­ نماید. در مرحله بعد در سال ۱۹۷۹، OECD نوآوری را شامل فعالیت­های R&D، کسب دانش، کسب تجهیزات، تدارکات تولید و بازاریابی و … می­داند و آن را به سه نوع نوآوری فنی و تکنولوژیکی، نوآوری غیر تکنولوژیکی، نوآوری صنعتی تقسیم می­ نماید. در این تقسیم بندی منظور از نوآوری غیر تکنولوژیک، نوآوری سازمانی و نوآوری مدیریتی است(شهرآرای، ۲۲:۱۳۷۵).

موج پنجم: نوآوری علمی( ۱۹۹۳)

نوآوری علمی عبارت است از ایجاد، ارزیابی، مبادله و کاربرد ایده­های جدید به منظور برتری یافتن بنگاه­های اقتصادی در بازار کالا و خدمات، که منجر به شکوفایی اقتصاد ملی و توسعه اجتماعی می­ شود و شامل مراحل زیر است:

فرایندهای کسب دانش علمی جدید از طریق

۱- فعالیت­های تحقیق و توسعه؛

۲- فرایندهای کسب و ایجاد دانش جدید برای منافع اقتصادی و اجتماعی؛

۳-نوآوری علمی در فرایندهای تولید، توزیع و کاربرد دانش ؛

۴-نظام نوآوری علمی ملی (شهرآرای ،۲۲:۱۳۷۵).

۲-۲-۱۴- مدل­های نوآوری سازمانی

۲-۲-۱۴-۱- مدل آبرنسی کلارک^[۴۱]:

ذکر این نکته مهم است که گرچه در تحریم‌ها عنصری از تنبیه وجود دارد، اما صرفاً به منظور ایجاد شرایط دشوار برای مردم کشور مورد تحریم نبوده و در واقع هدف آن ایجاد تغییراتی در رفتار سیاسی دولت این کشور است. عده‌ای نیز مهمترین کارکرد تحریم را بازدارندگی می‌دانند^[۳۱]. سابقه تحریم به سرنوشت «کاپیتان چالزسی بایکوت» یک ملاک انگلیسی در «فامینه»^[۳۲] ایرلند در اواخر دهه ۱۸۷۰ برمی‌گردد. در این جریان کاپیتان به خاطر رفتار ظالمانه نسبت به کشاورزان از سوی مجمع زمین ایرلند، از لحاظ اقتصادی و اجتماعی در انزوا قرار گرفت. با شروع این قرن، اصطلاح از کاربرد رایج خود در حقوق روابط کار به صحنه بین‌المللی انتقال یافت و دچار تغییرات و پیشرفت‌های بعدی شد. تحریم در روابط بین‌الملل ابتدا جنبه خصوصی یا ملی داشته و اتحاد و یکپارچگی افرادی را توصیف می‌کرد که تصمیم داشتند به منظور وادار کردن کشور خارجی یا اتباعش به انجام رفتار معین، روابطی با افراد دارای ملیت خارجی نداشته باشند. این اصطلاح بعدها گسترش پیدا کرد؛ به طوری که شروع چنین اقداماتی از سوی یک کشور را نیز در برگرفت. قطع روابط مالی و اقتصادی با کشورهای دیگر و اتباعشان، ممکن است توسط یک کشور یا چندین کشور که مشترکاً عمل می‌کنند، به عنوان یک نوع فشار اقتصادی یا خصومت، هم در زمان جنگ و یا صلح انجام گیرد. تحریم همچنین ممکن است به عنوان یک مجازات اقتصادی جمعی در موارد تهدید یا نقض صلح از سوی سازمان ملل متحد علیه کشور خاطی به کار گرفته شود.

۲ـ۲ـ۱ تحریم‌های دولت‌ها علیه یکدیگر

در کنار تحریم‌های خصوصی که کاربرد محدودی دارند، یکی از موارد شایع استفاده از تحریم‌ها، تحریم‌های دولتی است. اصولاً یکی از فنون مؤثر و کارآمد در اجرای سیاست خارجی برای تحقق هدف‌ها و تأمین منافع ملی، استفاده از ابزارهای اقتصادی، مالی، تجاری و تکنولوژیک است. در این راستا دولت استفاده کننده از این حربه‌ها سعی می‌کند ‌دولت‌های‌ دیگر را به تغییر در رفتارهای سیاست خارجی شان وادار کند، به گونه‌ای که دگرگونی‌های حاصل از داده های سیاست خارجی دیگران، منافع دولت استفاده کننده را از ابزارهای مورد نظر در پی آورد. بهره گیری از این حربه‌ها به عصر کنونی روابط بین‌الملل منحصر نیست بلکه در گذشته نیز دولت‌ها سعی کرده‌اند از این طریق، دیگران را به تسلیم در مقابل خواسته‌های خود وادار کنند.^[۳۳]

تاکنون تحریم‌های اقتصادی یک ابزار سیاسی مهم و بعضاً تأثیرگذار در دست کشورهای نیرومند جهان بوده است. آمریکا یکی از طرفداران مهم تحریم‌های تجاری، اقتصادی و سیاسی برای دستیابی به اهداف مورد نظر در سیاست خارجی خود بوده و برنامه های گسترده تحریم‌های اقتصادی و تجاری را طی سال‌های پس از جنگ جهانی دوم به اجرا گذشته است.^[۳۴]

جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از اول خرداد سال ۱۳۵۹ تاکنون همواره مورد تحریم اقتصادی آمریکا قرار گرفته است. نمونه اخیر از این نوع تحریم‌ها که از جمله تحریم‌های ثانویه محسوب می‌گردد و واکنش شدید جامعه جهانی را در پی داشت، قانون داماتو می‌باشد. کلینتون رئیس جمهور آمریکا در تاریخ ۵ اوت سال ۱۹۹۶، لایحه تحریم اقتصادی _ نفتی ایران را که طرح آن سال قبل توسط سناتور جمهوری خواه آلفونسو داماتو به سنای آمریکا ارائه شده بود تصویب کرد. بر اساس این لایحه که با امضای رئیس جمهور جنبه قانونی پیدا ‌کرده‌است، هر شرکت و یا بنگاه اقتصادی که با ایران قرارداد نفتی به مبلغ چهل میلیون دلار یا بیشتر امضا کند و در نتیجه اجرای چنین قراردادی ظرفیت تولید و یا توان نفتی ایران تقویت شود، تحت تحریم دولت آمریکا قرار خواهد گرفت و مجازات‌هایی علیه این شرکت‌ها وضع خواهد گردید. آمریکا از سال ۱۹۴۷ میلادی تاکنون حدود هفتاد مورد تحریم علیه سایر کشورها به مرحله اجرا درآورده، ولی این نوع تحریم در میان فهرست تحریم‌های آن کشور بی سابقه است. از طرف دیگر تحریم‌های دولتی ممکن است به صورت جمعی به وسیله دولت‌هایی علیه دولت یا ‌دولت‌های‌ دیگر صورت بگیرد. مهمترین تحریم جمعی، تحریم اسرائیل توسط کشورهای اتحادیه عرب می‌باشد که به عنوان قانون یک شکل، تحریم اسرائیل در سال ۱۹۵۴ تصویب گردید و به وسیله ۲۰ کشور عضو به صورت قانون داخلی درآمد. این تحریم که عناصر یک تحریم ابتدایی و همچنین تحریم ثانویه را در بر دارد، به وسیله یک دفتر مرکزی تحریم، سازماندهی شده بود. در سال ۱۹۷۹نیز سازمان کشورهای عرب صادر کننده نفت، چنین تحریمی را علیه مصر به خاطر گفتگوهای صلح آن کشور با اسرائیل به اجرا گذاشتند.^[۳۵] در رابطه با بحران گروگانگیری ۱۹۸۰ / ۱۹۷۹ نیز تدابیر اقتصادی قهری به وسیله کشورهای غربی علیه ایران اعمال گردید. از دیدگاه حقوق بین‌الملل در زمینه تحریم‌هایی که از سوی یک کشور علیه کشور دیگری اعمال می‌شود، سه نظر مختلف وجود دارد: «نظریه حاکمیت کشور»، «نظریه بی طرفی» و «نظریه منع قانونی))در نظریه «حاکمیت کشور» استدلال این است که چون کشورها دارای حاکمیت هستند، می‌توانند در تنظیم روابط خارجی خود با دیگر کشورها آزادانه عمل کنند. این قاعده هم در روابط سیاسی و هم روابط اقتصادی وجود دارد. ‌بنابرین‏ نظر، یک کشور برای پیشبرد اهداف سیاسی خویش می‌تواند کشور دیگری را تحت فشار اقتصادی قرار دهد. این نظر به طور مشخص از اواسط قرن هیجدهم توسط اشخاصی همچون واتل، حقوقدان سوئیسی عنوان گردید. از دید این گروه وظایف و تکالیفی که یک دولت نسبت به کشور خویش دارد نسبت به تکالیف آن دولت در قبال کشورهای دیگر و جامعه بین‌المللی در اولویت قرار دارد^[۳۶]. این افراد برای تأیید نظر خود به آرای قضایی و پاره‌ای از قطعنامه‌های مجمع عمومی سازمان ملل استناد می‌نمایند. در رأی دیوان بین‌المللی دادگستری در خصوص شکایت نیکاراگوئه علیه آمریکا در ۱۹۸۶ آمده است: در صورت فقدان یک معاهده یا نوعی تعهد روشن قانونی، هیچ کشوری مکلف نیست که روابط تجاری خاصی را بیش از آنچه که به مصلحت می‌داند ادامه دهد (گزارش دیوان بین‌المللی دادگستری، ۱۹۸۶).

همچنین در قطعنامه‌های مجمع عمومی از جمله قطعنامه شماره ۱۸۰۳ مورخ ۱۴ دسامبر۱۹۶۲، بر اصل حاکمیت دولت‌ها بر منابع طبیعی خود مورد تأیید قرار گرفته است. اعلامیه ۱۹۷۴ درباره حقوق و وظایف اقتصادی با اتکا به اصل آزادی ملل در تعیین سرنوشت خود، هر یک از اعضای جامعه بین‌المللی را در انتخاب طرف مقابل خود در داد و ستد آزاد گذاشته است (ماده ۴ منشور حقوق و وظایف اقتصادی دولت‌ها). ماده یک (بند دوم) میثاق بین‌المللی مربوط به حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ۱۹۶۶ نیز اعلام می‌دارد که کلیه ملت‌ها می‌توانند برای نیل به اهداف خود، منابع و ثروت‌های طبیعی خود را بدون لطمه به تعهدات ناشی از همکاری اقتصادی بین‌المللی مبتنی بر منافع مشترک و حقوق بین‌الملل، آزادانه به مصرف برسانند.

۳- ضرورت هژمون:

از نگاه نورئالیست ها، ثبات در نظام و امنیت بین‌المللی، هنگامی میسر است که قدرت هژمون بین‌المللی وجود داشته باشد تا عناصر یا بلوک های خاطی و سرکش را کنترل نماید. دلیل ضرورت چنین عاملی، این است که دولت ها ذاتاًدر پی رقابت و توسعه طلبی هستند و همین علایق امپریالیستی، حفظ وضع موجود را با خطراتی مواجه می‌کند. ضرورت دیگر برای موجودیت و فعالیت دولت پر قدرت و هژمون، این است که در پناه چنین ثباتی، سازمان ها و مؤسسات بین‌المللی، مجال تولد و توسعه می‌یابند (والتز، ۱۹۷۹، ۳۹-۵۲).

۲-۵- تمایز نظریات رئالیست ها و نورئالیست ها:

ملاحظات نورئالیستی در شناخت امنیت بین الملل عبارتند از:

• • نورئالیسم والتزی در مقابل رئالیسم که بر سه اصل دولت گرایی، بقا و خودیاری تأکید داشت، بر محوریت مفهوم سیستم حاکم بر نظام بین الملل استوار است.

• • در حالی که رئالیسم، سیاست بین الملل را محصول تصمیم گیری افراد و دولت ها می شمارد، والتز معتقد است چنین نگاهی تقلیل گرایانه^[۱۰]۲ می‌باشد و مهمترین اصل سازمان دهنده سیاست بین، عبارت است از ساختار نظام بین الملل.

• • والتز بین نظام بین الملل و ساختار نظام بین الملل، تفاوت قائل است. نظام در نگاه والتز عبارت است از الگوی رفتاری خاص که بر رفتار دولت­های متعامل حاکم است؛ ولی ساختار یعنی ترتیب توزیع قدرت در سطح نظام بین الملل.

• از دید والتز، دولت ها مهمترین بازیگر در عرصه نظام بین الملل هستند، ولی یگانه بازیگر نیستند و حدودی از همکاری فراملی و نیز مشارکت نیروهای غیر دولتی در تمهید امنیت ملی و بین‌المللی، قابل تصور و تأیید است.

والتز، مفاهیم مورد استفاده رئالیست ها (مانند منافع ملی، دولت گرایی، خودیاری، نظام آنارشیک بین‌المللی و امنیت ملی) را قبول دارد؛ اما بر خلاف مورگنتا که حتی از اصطلاح وابستگی متقابل اسم هم نبرده، از وابستگی متقابل بین کشورها سخن می‌گوید و بر حدی از واقعیت یافتن آن تصریح
می‌کند. پرداختن به خطوط تفاوت و تمایز نورئالیست ها نسبت به مکاتب فکری دیگر، از آن رو ضرورت دارد که اولاً بر خلاف اظهارات ایده آلیست ها و نئوایده آلیست ها، به نظر می‌رسد لیبرالیسم درصدد توسعه بیشتر در برابر فرصت ها برای ملت ها نیست و گویا لیبرالیسم و ایده آلیسم، هسته سختی از رئالیسم کلاسیک دارند. ثانیاًً نورئالیسم درصد معرفی و فهم اصولی است که راهبر نظام بین الملل می­باشند. از دید او و سایر نورئالیست ها، بسیاری از رژیم ها و هنجارهای متعارف در نگرش ایده آلیستی و لیبرالیسم، در واقع پرداخته دولت های مسلط و بازیگران ابر قدرت است که جامه رژیم، قاعده و هنجار بین‌المللی به تن دارد از این رو نئورئالیست ها، بر خلاف رئالیست ها، که نگاهی از درون و بیرون داشتند و همه تحولات را از منظر ملی می دیدند، می کوشند نگاهی از بیرون به درون داشته باشند و رفتار دولت ها را در پناه و در سایه اقتضای سیستم بین الملل تحلیل نمایند؛ و در واقع ریشه و شیوه چنین نگرشی، در مقایسه آن با منطق رئالیستی بهتر قابل فهم است (اسکینر، ۲۰۰۲، ۲۴).

۲-۶- منطق تحلیل و روش شناخت رئالیستی:

در نگاه رئالیستی، نظریه پرداز جهان را توصیف می‌کند. در این نگرش، امور واقع به رغم رضایت یا انتظار ما «وجود» دارند و ما نمی توانیم با نظریه خود، به آن مناسبات جای گیر شده و طبیعی خللی وارد کنیم. بر این اساس، نظریات ما به «ساختن» جهان کمک نمی­کنند. حداکثر کاری که نظریه می‌تواند انجام دهد، این است که با اتخاذ روش سنجش دقیق، گزارش صحیحی از جهانی که بیرون از ذهن و نظریه ما قرار دارد، ارائه کند. علاوه بر این، نظریه رئالیستی، علی الاصول، معطوف به وضع موجود بوده و از امکان صعود به وضع مطلوب، به شدت گریزان است. در واقع از این منظر، ارتقاء به وضع مطلوب، اساساً ممکن نیست؛ چون معیار فرا واقعی برای نقد وضع موجود وجود ندارد (دردریان، ۱۹۸۹، ۷). برای مثال، اگر افراد انسانی ذاتاً تجاوز کارند، نظریه پرداز رئالیست دیگر نمی تواند فطرت شریر آدمی را به فطرتی شریف تبدیل کند، و تنها چاره پیش رو، تدبیر به منظور تحدید شرارت اوست. ‌بنابرین‏، فرض این است که گفته می شود در فهم رئالیستی، «کنترل سخت افزاری» بیش از «مدیریت نرم افزاری» امکان وقوع دارد. کنترل، مبتنی بر بی اعتمادی به موضوع ابژه شناخت (مثلاً آدمی) است؛ در حالی که مدیریت، بر انسان هایی اعمال می شود که علی القاعده قابل اعتماد هستند «کالین هی^[۱۱]۱»، ضمن بررسی مفروضات نگرش رئالیستی، خاطر نشان می‌سازد که رئالیست ها بر پایه سلسله مفروضات انسان شناختی، امنیت ملی و بین‌المللی را توجیه می‌کنند. به عقیده «هی»، در نگرش رئالیستی، نمی­ توان منکر برداشتن بدبینانه از فطرت بشر شد (هی، ۲۰۰۲، ۱۹) از این منظر، بشر شریر که در جستوجوی رفع نیاز و ارضای آز و طمع خود است، به دیگران تجاوز کرده و بذر ترس را در دل همنوع خود می کارد. پس از اینکه افراد از همدیگر ترسیده و گرگ همدیگر شدند، قراردادی بین خود منعقد می‌کنند که بر اساس آن، اختیار خود را به دولت مقتدری به نام «لویاتان» می سپارند و دولت، در ازای سلب آزادی انسان های آزمند و نیازمند، به آن ها امنیت عطا می‌کند. پس از رسمیت یافتن چنین توافقی، شرارت یکایک افراد به لویاتان منتقل می شود و این بار، دولت ها آن هم در عرصه بین‌المللی، برای تامین منافع ملی یا کسب، حفظ و گسترش قدرت خود به جنگ برمی خیزند. اینگونه است که استعداد شرارت آدمی تغییرناپذیر مانده و فقط عرصه تحقق آن عوض می شود.

در برداشت رئالیستی، گرایش افراد به عقد قرارداد نشان از توان عقلانی آن ها برای دوری از ناامنی دارد. ‌بنابرین‏، می توان گفت که رئالیست ها، به شیوه ای عقلانیت گرایانه^[۱۲]۲، نتیجه گرا هستند. نتیجه گرایی، متضمن توان محاسبه برای «انتخاب عقلانی^[۱۳]۳» است که از دید رئالیست هایی چون توماس هابز با استناد به داده های کاملاً عینی و به سبک استقرایی صورت می پذیرد. هابز بین جمع و تفریق کردن ساده ریاضی و رفتارهای پیچیده سیاسی و حتی اخلاقی، تفاوتی نمی بیند و عمل را هنگامی توجیه پذیر می‌داند که بتوان نتیجه مفید آن را با بهره گرفتن از روش ریاضی توجیه کرد (هابز، ۱۳۸۰، ۷۲). در این نگرش، تلاش برای تغییر جهان، ساخت انسانی طراز نوین و به طور کلی، حرکت یا اندیشه هنجاری، غیرقابل توجیه است. بر اساس این مفروضات است که ریمون آرون و کالین هی معتقدند چهار مفهوم امنیت، حاکمیت، منافع ملی و سیاست قدرت، در نگاه رئالیستی، اهمیت بی نظیری دارند. امنیت فیزیکی که امروزه از آن به امنیت سخت افزاری تعبیر می شود. در نگرش رئالیست های کلاسیک مانند ماکیاولی، توماس هابز، هانس مورگنتا وای. اچ کار از مفاهیم کلیدی به شمار می‌آید. وجه فیزیکال امنیت که به عناصری مانند تمامیت ارضی، تعداد جمعیت قابل بسیج، سلاح های تهاجمی و دفاعی، منابع و عوارض طبیعی زمین، تأسیسات و تجهیزات غیر نظامی قابل تبدیل و بالاخره عمق استراتژیک، آن قدر در نظر رئالیست ها اهمیت داشت که حتی نورئالیست ها هم از اهمیت آن ها اغماض نکرده و در مقابل نولیبرال ها که بر اقتصاد سیاسی بین‌المللی تأکید دارند، به ماهیت عینی امنیت ملی اشاره داشته اند.