۲-۸-۱-۱ انگیزش

برای انگیزش تعریف های مختلفی وجود دارد که هر یک از آن ها به جنبه‌های خاصی تأکید می‌کند. دقت در محتوای تعریف های ذیل می‌تواند به ما نشان دهد که ماهیت آن ها چه اهدافی را دنبال می کند.

انگیزه عبارت از یک محرک درونی است و برای انسان حالت یا شرایطی را به وجود می آورد که ایجاد شوق و رسیدن به چیزی یا انجام کاری و یا درک عقیده ای را موجب می‌گردد؛ ‌بنابرین‏ انگیزه نیاز یا خواست ویژه ای است که انگیزش را موجب می شود ( هرسی بلانچارد، ۱۳۶۸^[۲۵])

انگیزه عاملی است درونی که رفتار افراد را در جهت معینی هدایت می کند و راهنمای او برای گزینش کوششی از میان کوشش های ارادی می‌باشد ( قاسمی، ۱۳۸۲).

انگیزش به مجموعه روابط متغیر، مستقل یا غیر مستقلی که راستا، وسعت و پایداری رفتار را تبیین می نمایند مربوط است با این شرط که تأثیرات، استعدادها، مهارت و درک وظیفه و همچنین محدودیت هایی که بر محیط حاکم هستند ثابت نگه داشته شوند (قاسمی، ۱۳۸۲).

یکی از عوامل روانشناختی مهم در بحث موفقیت شغلی، انگیزش است. انگیزش از موضوعات و مفاهیم

اساسی در مدیریت سرمایه انسانی است. انگیزه حالتی از انگیختگی است که موجود زنده را وادار به عمل می‌کند. و انگیزش فرآیندی میانجی یا یک حالت درونی موجود زنده است که او را ودار به فعالیت می‌کند و به سوی عمل سوق می‌دهد. انگیزه یا انگیزش را نمیتوان به گونه مستقیم مشاهده کرد و باید آن را از راه رفتارهای موجود زنده و نتایج چنین رفتارهایی استنباط کرد ( ساعتچی، ۱۳۸۲).

شدت انگیزه رفتار هر انسان در هر لحظه معین، تحت تأثیر نیازهای متعددی برانگیخه می شود. در اینجا این سؤال مطرح است که چه عاملی موجب می شود که شخص از میان همه این نیازها، یکی را از طریق فعالیت های خود ارضا می‌کند؟ در« نیاز شدید » پاسخ باید گفت نیازی که شدیدتر است موجب فعالیت می‌گردد. وقتی قدری ارضا شد از شدت آن کاسته می شود و این نیاز در چنین حالتی طبعاً محرک رفتار فرد نخواهد بود تا برای ارضای هدفهایی را جستجوکند ( مزلو، ۱۹۹۰ ).

انگیزش نقش مهمی در جذب افراد و سهیم کردن آن ها درکارها دارد و سعی می کند تا کارکنان نه تنها باحق وحقوق خود بلکه با مسئولیت های محوله نیز آشنا شوند و محیط مناسبی فراهم شود تا افراد از روی اعتقاد کار را دنبال کنند و پیوسته خلاقیت های خود را بروز دهند تا سازمان در دستیابی به اهداف خود سریع تر حرکت نماید؛ لذا آشنایی با کاربرد آن می‌تواند به مدیران کمک نماید تا کارکنان را درجهت ارضای نیازهای خود یاری دهند و نیروی کاری آگاه، فعال و خلاقی پرورش دهند. اهمیت توجه به انگیزش کارکنان این سازمان به جهت مواجهه با چالش های روزافزون محیط بیرونی و انعکاس آن در محیط داخلی، منطقی به نظر می‌رسد؛ موضوع انگیزش کارکنان مسئله ایست که اگر به آن توجه کافی شود، می توان به آینده سازمان امیدوار بود؛ در غیر این صورت

سازمان نخواهد توانست به اهداف مورد نظر خود دست یابد و دچار رکود شده و محیط کاری سخت، دشوار و کسالت آور داشته و فقط مصرف کننده و هزینه بر خواهد بود. برای موفقیت و پیشرفت در دنیای رقابتی امروز، سازمان ها به دانش، ایده ها، انرژی و قدرت خلاقانه کارکنان نیاز مبرم دارند ( اسپیترز، ۲۰۰۷ ). در واقع، به کارگیری شیوه های سنتی مدیریت، منجر به از بین رفتن حس ابداع و نوآوری کارکنان، افزایش حجم کار و محدودیت برای کارکنان می‌گردد ( پترسون و زیمرمن،۲۰۰۴).

۲-۸-۲ نظریه های انگیزشی

پژوهش‌های مزلو، هرزبرگ، آلدرفر، مک کل لند، ویکتور وروم، آدامز، واینر و … بیانگر این مطلب اند که هر قدر کارمندان به ویژه کارمندان آموزشی و آموزشگاهی از انگیزش بیشتری برخوردار باشند، به همان میزان علاقمندی، رضایت شغلی، انگیزش، نگرش و پیشرفت تحصیلی و میل به ادامه تحصیل فراگیرانشان افزایش می‌یابد. در ادامه این نظریات را توضیح خواهیم داد:

۲-۸-۲-۱ نظریه سلسله مراتب نیازهای مازلو

آبراهام مازلو یکی از بنیانگذاران روان شناسی انسان گرا است. او در سال ۱۹۴۳ در مقاله ای با عنوان نظری های در انگیزش، پنج نیاز اساسی را در انسان مطرح ساخت.

به طور کلی این نیازها از نیازهای فیزیولوژیکی شروع و به بالاترین نیازها یعنی خود شکوفایی ختم می‌شوند از دیدگاه مازلو افراد تحریک می‌گردند تا در هر زمان مهم ترین نیاز را ارضا کنند. اهمیت بالقوه یک نیاز به وضع کنونی فرد و تجربیات اخیر وی بستگی دارد. این نیازها با نیاز فیزیکی که اساسی ترین هستند شروع می‌شوند و هر نیازی باید تا حدی تأمین گردد تا فرد درصدد تأمین نیازی بر آید که در سطح بالا قرار دارد ( قاسمی، ۱۳۸۲).

۲-۸-۲-۲ نظریه مبتنی بر نیازهای سه گانه دیوید مک کللند

دیوید مک کللند و تعداد دیگری از پژوهشگران سه عامل انگیزشی مبتی بر نیاز را پیشنهاد نمودند. آن ها عبارت اند از:

• 1. 1. نیاز به کسب موفقیت: یعنی تلاش در راه درخشیدن و با توجه به رعایت استانداردهایی موفق شدن و در راه موفقیت تلاش نمودن؛
  1. 1. نیاز به کسب قدرت و اعمال آن: یعنی صاحب قدرت افراد را وادار کند تا به گونه ای عمل نمایند که اگر غیر از این بود به شیوه دیگری رفتار می‌کردند؛
  1. نیاز به ایجاد دوستی: یعنی تمایل به کسب حمایت و ایجاد روابط صمیمی با دیگران ( رابینز، ^[۲۶]۱۱۳۸۵ ).

۲-۸-۲-۳ نظریه آلدرفرERG

این نظریه متعلق به «کلایتون آلدرفر» است. این نظریه از بسیاری جهات مشابه نظریه سلسله مراتب مازلو و فهرست نیازهای مادی می‌باشد و در واقع نظریه سلسله مراتب را اصلاح و کامل ‌کرده‌است. او عقیده دارد که در هر زمان بیش از یک نیاز موجب ایجاد انگیزه در فرد می شود، ولی فردی که در ارضای نیازهای سطح بالاتر ناکام مانده است، در نهایت به سطح قبلی نیازهای خود باز می‌گردد و به عبارت دیگر دارای ویژگی برگشت به مرحله قبل می‌باشد ( حقیقی، ۱۳۸۰).

۲-۸-۲-۴ نظریه انتظار

مدل اساسی انتظار از کار تولمن و لوین پدیدار شد. ولی به هر حال ویکتور وروم نخستین کسی است که این نظریه را در محیط کار به صورت عملی مورد استفاده قرار داد ( رضائیان، ۱۳۸۴ ).

در اصل در نظریع انتظار چنین استدلال می شود که گرایش به نوعی عمل یا اقدام در جهتی مشخص در گرو انتظاراتی است که پیامد آن مشخص می‌باشد و نتیجه مذبور مورد علاقه عامل یا فاعل می‌باشد. این نظریه شامل سه متغیر یا رابطه می‌گردد که آن ها از این قرار اند:

• 1. 1. اهمیت، یعنی اهمیتی که فرد به نتیجه، دستاورد یا پاداش بالقوه ای می‌دهد که در اثر انجام کار مذبور به دست می‌آید. در این فرایند نیازهای ارضا نشده فرد مورد توجه است.
  1. رابطه بین عملکرد و پاداش: میزان یا حدود باور فرد، مبنی بر این که سطح معینی از کار به نتیجه، دستاورد یا پاداش مورد نظر می‌ انجامد.

۲-۷-۲- تجزیه و تحلیل اوراق بهادار

در ساده ترین شکل این نوع تجزیه و تحلیل، به مطالعه قیمت های بازار اوراق بهادار در جهت پیش‌بینی تغییرات آتی پرداخته می شود. در این روش به منظور شناسایی روندها و الگوهای تکراری موجود در تغییرات گذشته قیمت اوراق بهادار به مطالعه قیمت های گذشته آن ها پرداخته و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. تهیه الگوی تغییرات قیمت اوراق بهادار ‌بر اساس تغییرات گذشته با این فرض صورت می‌گیرد که روندها و الگوهای گذشته در آینده نیز تکرار خواهد شد و بر این اساس تحلیلگران اوراق بهادار امیدوار به پیش‌بینی دقیق تغییرات آتی قیمت اوراق می‌باشد. (همان منبع، ص ۱۲۹)

۲-۷-۳- تهیه سبد سرمایه گذاری

گام سوم در فرایند سرمایه گذاری شامل شناسایی و تعیین دارایی های مورد نظر برای سرمایه گذاری و یافتن نسبت سرمایه اختصاص یابنده از ثروت سرمایه گذار به هر کدام از دارایی های منتخب می‌باشد. در این مرحله، سرمایه گذاران با توجه به نتایج مراحل قبلی به استفاده از موارد زیر در تهیه سبد مورد نظر می پردازند:

۱- تجزیه و تحلیل اوراق بهادار به صورت فردی و پیش‌بینی تغییرات قیمت هر کدام از آن ها

۲- پیش‌بینی تغییرات کلی قیمت سهام عادی و ارتباط آن ها با اوراق بهادار با درآمد ثابت

۳- تهیه سبدی که با یک سطح معین در بازده دارای حداقل ریسک باشد.

در واقع سرمایه گذاران با توجه به برآورد میزان ریسک و بازده هر یک از اوراق بهادار، از طریق تجزیه و تحلیل فردی آن ها و رابطه بین نرخ های بازدهی، می‌توانند به مجموعه ای دست یابند که در ازای میزان معینی از ریسک دارای بالاترین نرخ بازده می‌باشد. (همان منبع، ص ۱۲۹)

۲-۸- بازده^[۱۰]

معمولاً افراد مصرف کنونی را به مصرف درآیند ترجیح می‌دهند. ‌بنابرین‏ برای تشویق افراد در به تعویق انداختن مصرف فعلی می بایستی انتظار کسب پاداش از سرمایه گذاری را برای آنان ایجاد کرد. در واقع انتظار کسب بازده یا پاداش سرمایه گذاری موجب می شود تا سرمایه گذاران مصرف در آینده را به مصرغ فعلی ترجیح دهند. اغلب از بازده در جهت معرفی بازده سرمایه گذاری در یک دارایی در طول یک دوره زمانی که به آن بازده دوره نگهداری می‌گویند استفاده می شود و آن عبارت است از تغییرات قیمت و جریانات نقدی حاصل از آن دارایی طی دوره سرمایه گذاری. این میزان تغییرات را برحسب درصد بیان می‌کنند که نشان دهنده درصدی از مبلغ سرمایه گذاری است و به آن نرخ بازده سرمایه گذاری می‌گویند. نرخ بازده عامل بسیار مهمی در تصمیم گیری های مالی جهت سرمایه گذاری به شمار می رود. (همان منبع، ص ۱۳۰)

بازده یک سرمایه گذاری عبارت است از جریان های نقدی قابل تحققی که توسط صاحبان سرمایه گذاری و در طول یک سرمایه گذاری معین تحصیل می شود. بازده نوعاً ‌بر اساس درصدی از ارزش سرمایه گذاری انجام شده در آغاز دوره بیان می شود. (رهنمای رودپشتی، ۱۳۸۶، ص ۵۴)

۲-۹- سود نقدی

این سود همانند سود تصویب شده، در مجمع عمومی صاحبان سهام جهت تقسیم بین سهام‌داران است. مقدار سود سهام با میزان درآمد و سودآوری شرکت، وضع مالی و میزان نیاز به پول جهت سرمایه گذاری در طرح های جدید بستگی دارد. این سود بعد از اعلام و تصویب در مجمع عمومی تقسیم و بین سهام‌داران توزیع می شود. طبق قانون تجارت شرکت های ایرانی مکلفند حداکثر پس از ۸ ماه از تصویب سود توسط مجمع، آن را به سهام‌داران پرداخت کنند. اکثر شرکت‌ها به دلیل مشکلات نقدینگی سعی در تأخیر پرداخت سود نقدی تا حد امکان دارند. ‌بنابرین‏ ارزش پول دریافتی چند ماه پس از تصویب و با شرایط تورم از ارزش نقدی در زمان تصویب کمتر خواهد بود. این مسئله یعنی ارزش زمانی پول در محاسبه بازده کل مورد محاسبه قرار نمی گیرد. (همان منبع،ص ۵۸)

۲-۹-۱- مزایای حق تقدم

در محاسبه بازده کل اولاً فرض می شود که سهامدار از حق تقدم خود استفاده می‌کند، ثانیاًً سهامدار سهام به دست آمده آورده ناشی استفاده از حق تقدم خود را در پایان دوره مالی به همراه اصل سهام خود به فروش می رساند. این دو فرض باعث می شود نا به جای محاسبه ارزش حق تقدم به شرح ذیل:

درصد افزایش سرمایه (۱۰۰۰- آخرین قیمت سهام در پایان دوره) = ارزش حق تقدم

۲- در محاسبه بازده کل سهام با استفاده ضرایب که نشان دهنده درصد افزایش سرمایه (از محل مطالبات و آورده های نقدی سهام‌داران) و ضریب نشان دهنده درصد افزایش در تعداد سهام (از محل مطالبات و آورده های نقدی سهام‌داران و از محل اندوخته های شرکت) است، ارزش حق تقدم مدنظر قرار می‌گیرد. ضمن این که باز هم بایستی از ارزش زمانی پول صرف نظر کرد، چرا که بین زمان پرداخت ارزش اسمی سهم تا زمان دریافت سهم فاصله ای چند ماهه وجود دارد. (همان منبع، ص ۵۹)

۲-۹-۲- مزایای سود سهمی

معمولاً شرکت ها از محل اندوخته ها یا سود انباشته اقدام به افزایش سرمایه و اعطای سهم به سهام‌داران می‌کنند و سهام‌داران در قبال سود سهمی وجهی پرداخت نمی کنند. در محاسبه بازده کل فرض می شود که سهامدار سود سهمی دریافتی را تا پایان دوره نگهداری می‌کند و تا پایان دوره آن را اصل سهام خود را می فروشد.

۲-۹-۳- تفاوت نرخ ابتدا و پایان دوره

سهامدار علاوه بر مزایای سود دریافتی از شرکت در صورت فروش سهم در انتهای دوره سودی معادل مابه تفاوت آخر دوره با اول دوره به دست می آورد. برای اینکه تفاوت نرخ در مدل تحقیق یابد باید فرض شود که سهامدار در ابتدا دوره اقدام به خرید سهام کرده و در انتهای دوره آن را می فروشد.

فصل دوم

پیشینه پژوهش

۲-۱- مقدمه

در بخش اول این فصل ابتدا ماهیت خلاقیت و فرایند شکل­ گیری آن بررسی می­ شود و در بخش دوم آن، تدریس، الگوهای تدریس و روش­های آن، تدریس­خلاق، ارتباط و نقش آن در تدریس، کنش و واکنش کلامی، از صاحب نظران این حوزه ارائه خواهد گردید. در نهایت در بخش سوم این فصل پیشینه پژوهشی و پژوهش­های مرتبط با پژوهش حاضر مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

۲-۲- خلاقیت و فرایند شکل­ گیری آن

ابتدا به ماهیت خلاقیت و ابعاد آن پرداخته می­ شود و سپس به فرایند شکل­ گیری خلاقیت اشاره خواهد شد.

۲-۲-۱- ماهیت خلاقیت

گیلفورد^[۱۲] (۱۹۵۰) خلاقیت را مجموعه ویژگی­ها و توانایی‌های فردی می­داند. خلاقیت از دیدگاه گیلفورد عبارت است از تفکر وا گرا، یعنی تفکر از جهات مختلف و ابعاد گوناگون.

در حالی که محققانی دیگر از جمله هارینگتون^[۱۳] (۱۹۹۰) آمابیل^[۱۴] (۱۹۸۹)، سیکز نتمی هالی^[۱۵] (۱۹۸۹) خلاقیت را موضوعی به طور کامل اجتماعی می­دانند (به نقل از حسینی،۱۳۸۶). هارینگتون (۱۹۹۰) بر مبنای شناخت محیط زیست در زیست شناسی نظریه اجتماعی خویش از خلاقیت را پایه­ریزی می­ کند و معتقد است: همان­گونه که در زیست بوم، موجودها با یکدیگر و با اکوسیستم خود در ارتباط­ند، در اکوسیستم خلاق نیز همه اعضا و همه جنبه­ های محیطی در حال تعامل­اند.

سیکز نتمی هالی (۱۹۸۹) می‌گوید: ما نمی­توانیم به افراد و کارهای خلاق جدا از اجتماعی که در آن عمل ‌می‌کنند، بپردازیم. زیرا خلاقیت هرگز نتیجه عمل فرد به تنهایی نیست. وایزبرگ^[۱۶] (۱۹۹۳) خلاقیت را توانایی حل مسائلی که فرد از قبل نیاموخته است، می­داند. از نظر آمابیل (۱۹۹۰) هر اثر نو و ارزشمندی که از طریق اکتشاف حاصل شده باشد خلاقیت است.

۲-۲-۲- ابعاد خلاقیت

با توجه به تعاریفی که از خلاقیت بیان شد، خلاقیت دارای سه بعد شناختی، انگیزشی و غیرشناختی است. ابعاد شناختی خلاقیت ناظر بر وجود تفکر واگرا در فرد هست. فرد خلاق، توان‏مندی تولید ایده‏های بیش‏تری دارد. به علاوه، او در جریان تولید ایده‏ها از انعطاف‏پذیری ذهنی بیش‏تری برخوردار است و در جریان تولید ایده‏هایش، ایده‏هایی بدیع و ابتکاری تولید می ‏کند که این ایده‏ها به ذهن کم‏تر کسی خطور می ‏کند. ابعاد انگیزشی خلاقیت ناظر بر انگیزه درونی فرد بوده، او را بر آن می‏دارد که بدون آن‌که الزاماًً پاداش بیرونی وجود داشته باشد، به شکل مستمر و پی‏گیر به کار مورد علاقه‏اش بپردازد. ابعاد غیرشناختی خلاقیت هم شامل ویژگی‏های خلاق در امور حرکتی، هنری و توانایی‏های خاصی است که در سطح افراد مشابه کم‏تر می‏توان شاهد آن بود (منطقی، ۱۳۸۱). بعد غیر شناختی خلاقیت در نظریه تعاملی استرنبرگ نیز مورد توجه قرار گرفته است. نظریه تعاملی استرنبرگ به خلاقیت از زوایای مختلفی نگریسته است و به توانایی فکری بشر با توجه به زمینه و شرایط آن پرداخته است.

۲-۲-۲-۱- نظریه شناختی

نظریه شناختی مبتنی بر تقویت تفکر واگرا است. تفکر واگرا تفکری است که برای یک سوال به پاسخ های متعدد و متفاوتی می­اندیشد. در حالی که در تفکر همگرا پاسخی معین و مشخص به سوال داده می­ شود. مهم­ترین ویژگی­های تفکر واگرا عبارتند از (حسینی، ۱۳۸۶):

۱- سیالی: توانایی برقراری رابطه معنی­دار بین فکر و اندیشه و بیان که افراد را قادر می­سازد راه ­حل­های متعددی در حل مسئله ارائه دهند. به عبارتی دیگر، سیالی به کمیت پاسخ های فرد به یک مسئله، مرتبط است. این ویژگی مبتنی بر این عقیده است که؛ کمیت موجب کیفیت می­گردد.

۲- اصالت: (ابتکار) توانایی تفکر به شیوه غیرمتداول و خلاف عادت رایج، اصالت و ابتکار مبتنی بر ارائه جواب­های غیرمعمول، عجیب و زیرکانه به مسائل است.

۳- انعطاف­پذیری: توانایی تفکر به راه­های مختلف برای حل مسئله جدید است. تفکر قابل انعطاف الگوهای جدیدی برای اندیشیدن طراحی می­ کند.

۴- بسط: توانایی توجه به جزئیات در حین انجام یک فعالیت است. اندیشه بسط یافته به کلیه جزئیات لازم برای یک طرح می ­پردازد و چیزی را از قلم نمی­اندازد.

دوبونو^[۱۷] (۱۹۸۶) نیز با نگاهی شناختی به خلاقیت، نظریه تفکر جانبی یا افقی را در تبیین خلاقیت ذکر نمود، که مشابه تفکر واگرا در نظریه گیلفورد و تورنس است. دوبونو در کنار تفکر جانبی تفکر عمودی را طرح نمود، او معتقد است تفکر عمودی موجب ایجاد قالب­های ذهنی و توسعه آن می‌شود؛ در حالی که تفکر جانبی یا خلاق ساختار این قالب­ها را تغییر داده و قالب­های جدیدی ایجاد می‌کند. در تفکر عمودی افراد برای حل مسئله پس از کندن چاه به حفر آن ادامه می‌دهند، اما در تفکر جانبی پس از کندن چاه به سمت دیگر میل کرده، چاه دیگری می‌کنند. مهم­ترین تفاوت­های تفکر خلاق و منطقی از نظر دوبونو عبارت است از:

۱- وسعت عمل: در تفکر منطقی معمولا سعی می‌کنیم با بررسی شقوق مختلف یک امر یا مسئله بهترین راه را برگزینیم و آن را ملاک عمل قرار دهیم. اما در تفکر خلاق، خود را به یک طریق محدود نکرده و در صدد آنیم راه­های هر چه بیشتری برای یک مسئله بیاییم. این امر حتی پس از یافتن راه­های مناسب ادامه پیدا می‌کند.

۲- مسیر و جهت عمل: در تفکر منطقی جهت و مسیر مشخصی دنبال می‌گردد. در حالی که در تفکر خلاق نه تنها یک مسیر دنبال نمی‌گردد، بلکه راه و جهت­های مختلفی نیز ایجاد می‌گردد. به عبارت دیگر، برای فرد در تفکر منطقی، روشن است چه می‌خواهد و از چه راهی می‌تواند به مقصود برسد، در حالی که در تفکر خلاق فرد جستجو می‌کند، تا بتواند تغییر و حرکتی ایجاد کند، و تنها برای رسیدن به مقصود تلاش نمی‌کند.

۳- توالی عمل: در تفکر منطقی هر مرحله باید به دنبال مرحله بعد بیاید و مراحل به یکدیگر وابسته است. در حالی که در تفکر خلاق نیازی به توالی مراحل نیست و می‌توان از مرحله‌ای به مرحله بالاتر پرید و سپس بار دیگر مراحل باقی مانده را طی کرد.

۴- چگونگی برخورد با اشتباهات و مسائل نامربوط: در تفکر منطقی تلاش می‌شود در هر قدم هیچ گونه اشتباهی رخ ندهد. در حالی که در تفکر خلاق امکان اشتباه نیز هست، تا بتوان در نهایت به جواب درست، دست یافت. همچنین در تفکر منطقی، مسائل نامربوط کنار گذاشته می‌شود و تنها به آنچه به مسئله ارتباط دارد پرداخته می‌شود، در حالی که در تفکر خلاق به هر چیز به ظاهر بی‌ارتباط نیز توجه می‌شود، چون قرار نیست در یک قالب بماند. در تفکر منطقی راه ­هایی انتخاب می‌شود که اطمینان باشد به جواب و نتیجه‌ای می‌رسد، در حالی که در تفکر جانبی راه­های نامطمئن نیز کشف می‌گردد‏. زیرا ممکن است این راه ­ها به نتایج با ارزشی منتهی شود. پس بهتر است که این راه ­ها نیز شناخته شوند. به طور کلی فکر منطقی از نظر دوبونو جنبه داوری کننده و ارزیابی کننده فکر است، یعنی مسائل، تجزیه و تحلیل، مقایسه و در نهایت انتخاب می‌گردند، در حالی که در بعد خلاق مسائل، تجسم و پیش‌بینی می‌گردد. تفکر منطقی با واقعیت­های موجود محدود می‌‌‌گردد، اما تفکر خلاق پای در مسیر مجهولات می‌گذارد.

۲-۲-۲-۲- نظریه انگیزشی

نتیجه‌گیری و پیشنهاد

در قانون مدنی تأکید شده که تمام زنان باید نیازهای اولیه‌شان تأمین شود که میزان این تأمین نیاز بستگی به جایگاه و موقعیت اجتماعی زن دارد . حال این سؤال پیش می‌آید که آیا منطقی و عادلانه است که نیازهای اولیه زنان با شأن و جایگاه اجتماعی‌شان محاسبه شود؟ به نظر می‌رسد که این تفکیک ‌بر اساس منطق پایه‌ریزی شده باشد زیرا نیاز زنان در هر بخش با یکدیگر متفاوت است . شاید این تفاوت قشربندی برای زنان در نگاه برخی تبعیض تلقی شود، اما در قانون هیچ تفکیکی میان نیازهای زنان از طبقات مختلف اجتماعی وجود ندارد و همه اقشار مورد حمایت قانون مدنی قرار گرفته‌اند . اما به عنوان مثال زنی که از سطح اجتماعی و طبقه اجتماعی پایین است ، باید خواسته‌ها و نیازهایی که دارد برگرفته از همان طبقه اجتماعی باشد . زیرا ممکن است مردی که برای ازدواج این خانم را انتخاب می‌کند ، ملاک‌ها و دلایلش هم سطح اجتماعی دختر باشد.

از طرفی زندگی مشترک و مسالمت‌آمیز ایجاب می‌کند که زوج ، زوجه را در رفاه و آسایش قرار دهد زیرا نحوه زندگی کردن زن در وجهه مرد مؤثر است . از آنجا که هدف ، حفظ استحکام نظام خانواده است و این قبیل احکام منافاتی با این هدف ندارند ؛ زیرا حتی اگر مرد توانایی پرداخت نفقه به همسرش را نداشته باشد زوجه حق فسخ نکاح را نخواهد داشت.

به همین دلیل فقهای امامیه در حال اعسار زوج ، اجازه فسخ نکاح را به زن نمی‌دهد . البته اسلام هرگز در پی تحمیل ضرر به افراد نیست و هر چند مجرد اعسار زوج از پرداخت نفقه سبب فسخ نکاح نیست ، اما در صورت عسروحرج و ضرر برای زوجه ، می‌تواند به موجب عسروحرج از حاکم تقاضای طلاق کند. ^[۱۹۹]

به نظر محقق از آنجا که مکلف نمودن مرد به آنچه توانایی آن را ندارد ، صحیح نمی‌باشد و خداوند انسان‌ها را جز در حد توانایی آن ها تکلیف نمی‌دهد . ‌بنابرین‏ توانایی مرد باید ملاک قرار گیرد. در نهایت در صورت توانایی مالی مرد آنچه تعیین‌کننده خواهد بود شأن و منزلت اجتماعی زنان است ، که با سنجیدن عواملی مانند وضعیت و تشخص خانوادگی زن ، پایگاه اجتماعی ، وضعیت مالی و سطح علمی و فرهنگی خانواده و میزان تحصیلات و شغل زن سنجیده خواهد شد. توجه به شأن زن عوامل از تعیین‌کننده و میانه‌روی به شمار می‌رود و انفاق را از حد سخت‌گیری خارج می‌کند.

اگرچه در بحث نفقه، قانون توجهی به توان مالی مرد ندارد، اما مطابق رویه‌های موجود، تمام کارشناسان نفقه در هنگام تعیین مبلغ به توان مالی مرد نیز توجه می‌کند. به‌طوری‌که اگر مرد توان مالی خوبی داشته باشد، حتماً نفقه بالایی برای زن تعیین می‌کند.

اگر مردی با توان مالی کم به سراغ دختری از طبقه بالا برود، قانون‌گذار به نیازهای زن متناسب با شأن او توجه دارد و زیاد کاری به توان مالی مرد ندارد. به عبارتی اگر مرد برای به دست آوردن جایگاه خاصی با زنی از طبقه بالا ازدواج کند قانون باید نفقه را متناسب با شأن او پرداخت کند. ولی رویه‌ای در دادگاه‌ها وجود دارد که ‌بر اساس آن ها کارشناسان به خاطر مصالح خانواده، و اعسار مرد، (ناتوانی مالی) را به صورت پنهان در نظر می‌گیرند و در تعیین میزان نفقه، مراعات مرد کنند.

فصل سوم

آثار ریاست خانواده در تعیین مصداق موردی نفقه

مبحث اول: قلمرو ریاست خانواده

نظم از لوازم پایداری هر جامعه است و برقراری آن با مدیریت امکان دارد و مدیریت هر جامعه نیازمند وجود شخصی دلسوز و مسئول است. در هر محیط با هر جمعیتی باید یک نفر باشد که دیگران او را به عنوان رئیس به رسمیت بشناسند و از وی اطاعت کنند و در مواردی که تردید پیش آید تعیین تکلیف کند و به دودلی‌ها خاتمه دهد.

خانواده به عنوان کوچک‌ترین واحد اجتماعی از این مهم بی‌نیاز نیست . وجود رئیس در خانواده از ضروریات این واحد کوچک اجتماعی است . در خانواده باید یکی از طرفین نسبت به طرف دیگر اقتداری داشته باشد تا این نهاد اجتماعی دوام و قوام پیدا کند.

در پیچ ‌و خم روزگار خانواده نیاز به سرپرستی مسئول دارد که بتواند در مواقع حساس تصمیم درست را اتخاذ کند و به اختلافات پایان دهد.

در گفتارهای آتی به تحلیل ریاست خانواده و لزوم وجود رئیس برای خانواده در فقه اسلامی و قانون مدنی می‌پردازیم.

گفتار اول: ریاست خانواده در اسلام

نظام حقوقی ایران سیاست و اقتدار را برای شوهر قایل شده است و این قاعده متکی به قرآن است.

در قرآن یکی از دلایل آن تکلیف مرد به انفاق بیان شده است (سوره نساء، آیه ۳۴).

در این کتاب مقدس ، آیاتی وجود دارد که برخی مفسران آن را به معنای برتری مرد بر زن تفسیر کرده‌اند واین نوع از تفسیر، شبهه مردسالاری را به وجود آورده است. در حالی که در آموزه‌های اخلاقی اسلام ، رابطه زن و مرد بر اساس توافق و رضایت طرفین تنظیم می‌شود و فرهنگ مترقی قرآن کریم ، همواره به دنبال ترویج روابط رضایت‌بخش و دوستانه همسران است . در این گونه روابط پر از شور، عشق، مهر و محبت و صفا ، دیگر از حقوق خود خواهانه و منفعت‌طلبی و فرمانده و فرمان‌بری خبری نیست ، چه آنکه طبیعتاً در روابطی که پای حقوق مطرح می‌باشد ، پای منافع نیز باز می‌شود. ولی در روابط همسران، برابر دیدگاه قرآن کریم لذتی بالاتر از منافع مطرح است و آن همان کسب آرامش و آسوده‌گی است.

با وجود آموزه‌های اخلاقی متأسفانه تاریخ و ادوار تفسیر قرآن کریم نشان می‌دهد این تفکر جذاب قرآنی به تمام‌ و کمال بیان‌نشده ، بلکه حتی در مقاطع گوناگون از افراط و تفریط نیز خالی نبوده است و بعضاً در تفسیر و تشریح برخی از آن آموزه‌ها به دلیل غفلت از جامع‌نگری کلام وحی ، حتی سهم عدالت که خود اصلی اخلاقی بوده و در زمره ی اصول حقوقی درآمده است نیز ادا نشده است ، تا چه رسد به دیگر آموزه‌های اخلاقی که بعضاً از ضمانت اجرایی قوی برخوردارند.^[۲۰۰]

این مسائل باعث می‌شود شبهه مردسالاری بروز پیدا کند ، بخصوص شبهه اینکه قرآن کریم در روابط همسری از استبداد مردانه و تحت سلطه بودن و تبعیت زنان جکایت می‌کند.

یکی از حقایقی که در روابط زن و مرد مورد توجه قرآن قرار گرفته است و عنصری مؤثر برای سلامت روابط زناشویی تلقی می‌شود ، آن که بنیان خانواده بر پایه اصولی چون عشق‌ورزی ، مهر و عطوفت استوار باشد و هرگز تنها تکیه بر روابط حقوقی صرف نمی‌کند ؛ چرا که روابط حقوقی به تنهایی نمی‌توانند سعادت همسران را استوار نگه دارند.

در فقه اسلام به موضوع ریاست خانواده به صورت یکجا و مدون پرداخت نشده و فقها به صورت پراکنده از آن سخن گفته‌اند.

آیه ۳۴ سوره نساء از جمله آیاتی است که مورد بحث ما می‌باشد و مفسران تفسیرهای مختلفی را از این آیه شریفه ارائه داده‌اند.

اهداف تبلیغات

استراتژی های پیشنهاد شده

توضیح

شناساندن نام تجاری

استراتژی های فیزیکی

• • نمایش فیزیکی

• • سمبل سازی برای نام تجاری

• • در این روش تصویر منحصر به فردی از سیستم توزیع نمایش داده می شود .

  

• تصویری از سمبل نام تجاری شرکت در تبلیغات نشان داده می شود .

موضوع یابی نام تجاری با تمایز در :

• ورودی ها

• نمایش فیزیکی

• نمایش فیزیکی از خدمات که نشان دهنده کیفیت خدمات باشد .

موضوع یابی نام تجاری با تمایز در :

• ورودی ها

• نمایش فیزیکی

• نمایش فیزیکی از خدمات که نشان دهنده کیفیت خدمات باشد .

• فرایندها

• • مستند سازی

• نمایش عملکرد

• بیان اطلاعاتی از عملکرد گذشته

نمایش از عملکرد سازمان در خصوص ارائه خدمت

• ستاده ها

• نمایش تجربیات استفاده از خدمت

• نمایش تصویری از مشتریان که از مزایای یک خدمت احساس رضایت می‌کنند .

ایجاد تقاضا از طریق اینکه ستاده های خدمات کمتر ویژگی های زیر را داشته باشد

• انتزاعی

• نمایش تجربیات استفاده از خدمت

• نمایش درک مزیت های خدمات از سوی مشتریان

• نمایش عملکرد خدمت

• نمایش عملکرد در گذشته خدمت

• عدم جستجو پذیری

• مستند سازی تجربیات استفاده از خدمت

• نمایش ارائه خدمت به یک مورد خاص از ابتدا تا انتها

• • 1. عوامل مؤثر بر افزایش اثربخشی تبلیغات

به منظور دستیابی به تبلیغات اثربخش از ابزارها و تکنیک های مختلفی می توان استفاده نمود. این عوامل می‌تواند جهت افزایش مواردی چون افزایش میزان علاقمندی، تغییر تفکر مخاطب به محتوای محصول، تسهیل انتقال پیام به مخاطب و … گردند. در جدول ذیل به مواردی که سبب افزایش اثربخشی تبلیغات می‌شوند اشاره شده است:

جدول ۷-۲- عوامل مؤثر بر افزایش اثربخشی تبلیغات ( جمیلی ، ۱۳۹۰ )

عوامل افزایش اثربخشی تبلیغات

توضیحات

تداوم تبلیغات

در برنامه های تبلیغاتی یک کالا یا خدمت هیچگاه نباید وقفه ای به وجود آید .

ایجاد تصویر ذهنی مثبت

تبلیغات در ابتدا روی ذهن مخاطبان خود اثر می‌گذارد و اگر این اثر گذاری مثبت و با روحیات آنان هماهنگ باشد ، از محصول به خوبی استقبال خواهد شد .

خلاقیت

عنصر کلیدی در تبلیغات ، خلاقیت است ، یعنی کاری را انجام بده که دیگران نمی کنند و یا روی دیگر سکه ، کاری که دیگران می‌کنند را انجام نده .

خلاقیت

عنصر کلیدی در تبلیغات ، خلاقیت است ، یعنی کاری را انجام بده که دیگران نمی کنند و یا روی دیگر سکه ، کاری که دیگران می‌کنند را انجام نده .

انتخاب رسانه مناسب

انتخاب رسانه ای که تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد ، مستلزم دقت و اعمال ظرافت های خاصی است .

زمان مناسب ارائه تبلیغات

زمانی که هر فرد می‌تواند به هریک از رسانه های جمعی اختصاص دهد ، محدود است . ‌بنابرین‏ کنترل زمان تبلیغ و مدیریت زمان آن ، یکی از نکته های مهم در تبلیغات اثربخش است .

تکرار تبلیغات

تبلیغات معمولا برای آن که پیام خود را در ذهن افراد حک کند از روش تکرار استفاه می‌کند . تبلیغات با تکرار مطلب آن را در افکار عمومی زنده نگه می‌دارد و نمی گذارد که از خاطره ها محو شود و تکرار آن باعث افزایش فرصت پردازش می شود .

صداقت و واقعی بودن پیام ها

صداقت در تبلیغ ، از ارکان اثربخشی است به طوری که مخاطب پس از استفاده از کالا یا خدمات عملا ” پیام تبلیغ را بدون کم و کاست تجربه کرده باشد .

استفاده از چهره های معروف

تأیید افراد مشهور می‌تواند به تبلیغات و ارزیابی های مطلوب تری از محصول منتج شود و می‌تواند یک تاثیر قابل توجه مثبتی بر بازگشت مالی برای شرکت هایی که از آن ها استفاده می‌کنند داشته باشد .

وجهه و برند سازمان

مصرف کنندگانی که یک دیدگاه مثبت از نشان تجاری دارند بیشتر روی ادعاهای پیام نشان تجاری تمرکز می‌کنند در حالی که مصرف کنندگانی که یک دیدگاه منفی از یک نشان تجاری دارند بیشتر روی عناصر اجرایی تبلیغات تمرکز می‌کنند .

استفاده از تصاویر مناسب

تبلیغ کنندگان خواستار موارد بصری جهت ایفای بخش بزرگی در تبلیغاتشان می‌باشند .

• 1. رسانه

تبلیغات کارا نیازمند رسانه هایی است که:

• • مخاطبان هدف را به بهترین وجه پوشش می‌دهند.

• • می‌توانند در بالاترین دامنه پیام را در معرض دید مخاطبان قرار دهند.

• • هزینه های آن ها اقتصادی و در قالب بودجه ای است که برای تبلیغات تعیین شده است.

• می‌تواند با محیطی که برای محصول و مخاطب مناسب است ارتباط ‌برقرار کنند ( گلچینی فر و بختایی ، ۱۳۸۶)

در واقع اثربخشی یک رسانه ظرفیت آن در خلق نتایج مطلوب، یا شرایط ویژه در موقعیت و محتوای خاص است، یعنی دست یابی به اهداف ارتباطاتی مطلوب ( وری ^[۴۹]، ۲۰۱۲)

در اینجا به برخی مفاهیم در ارتباط با رسانه می پردازیم:

• • رسانه: طبقه بندی عمومی سیستم های تحویل در دسترس، که شامل رسانه های دسته جمعی (مانند تلویزیون و رادیو)، رسانه های چاپی (مانند روزنامه و مجلات)، پست مستقیم، تبلیغات در فضای باز و دیگر رسانه های حمایتی می‌باشد ( بلچ و بلچ ، ۲۰۰۳ )

• • رسانه اثرگذار: مخاطبان، باعث تغییر رفتار آنان و افزایش اطلاعات و آگاهی شان شود. در تعریف رسانه اثرگذار له مواردی همچون: دوسویه بودن، برخورداری از اعتبار بالا، داشتن کیفیت مطلوب به لحاظ تکنیک اجرا، سازمان یافتگی و انسجام، عینی گرایی و بی طرفی، پاسخگو بودن، تکثر گرایی، تحقق منافع اجتماعی و توسعه محوری نیز اشاره شده است ( تهمتن ، ۱۳۸۸)

• • حامل رسانه: یک کانال ویژه همچون یک مجله خاص، برنامه تلویزیونی یا برنامه رادیویی در هریک از طبقه بندی عمومی رسانه (غنی زاده ، ۱۳۸۸)

• • برنامه ریزی رسانه ای^[۵۰]: مجموعه ای از تصمیمات که به منظور انتقال پیام تشویقی به خریداران احتمالی و یا استفاده کنندگان یک محصول یا یک برند به کار برده می شود. برنامه ریزی رسانه ای یک فرایند است، بدین معنی که شماری از تصمیمات گرفته می شود، هریک از آن ها ممکن است با توسعه برنامه با دیگر گزینه های تصمیماتی جا به جا شده و یا حذف گردد. برنامه ریزی رسانه راهنمایی برای انتخاب رسانه هاست و نیازمند توسعه اهداف رسانه ای خاص و استراتژی های رسانه ای منحصر به فرد (طرح عملیات) طراحی شده به منظور دست یابی به اهداف است. به محض اینکه تصمیمات گرفته شد و اهداف و استراتژی ها فرموله سازی شدند، این اطلاعات در طرح برنامه ریزی رسانه ای سازماندهی می‌شوند (بلچ و بلچ ، ۲۰۰۳)